- सानुराजा शाक्य

धूम धमाका साथ नेवाः राज्य निकः घोषणा जूगु इतिहास दु । छकः एमाओवादी पार्टी संविधानसभाया न्हापांगु चुनाव धुंकाः संघर्षया दौरानय् एमाओवादीया नेतृत्वय् बसन्तपुरय् नेवाः राज्य घोषणा पुष्पकमल दाहालं याःगु खः । विशेष यानाः एमाओवादी कार्यकर्ता समर्थकतय् सहभागिता बसन्तपुलींनिसें न्हू सतकया जुद्ध सालिक तक तनातन जायेका घोषणा जूगु खः । मेगु घोषणा करीब करीब नेवाःतय् जनस्तरं रंगशालाय् नेवाःत जायेक मुनाः नेवाः राज्य घोषणा याःगु खः । नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया ग्वसालय् कांग्रेस, एमालेया जनजाति नेता सभासद्त समेत दुथ्याकाः याःगु उगु घोषणा नं नेवाःतय् लुमन्ति दुने हे कैद जूगु दु ।

एमाओवादी उपिं नेतात नेवाः राज्य घोषणा यायेगु इलय् उमिगु फुर्ति स्वये लायक हे जूगु खः । व उम्ह प्रचण्ड गुम्ह थौं प्रचण्ड त्वःताः पुष्पकमल दाहालय् रुपान्तरण जुइधुंकल, एमाओवादीया उबलेया नेवाः नेतात दिलिप महर्जन, हितमान शाक्य, पवनमान श्रेष्ठ, सुरेश श्रेष्ठ युद्ध मोर्चां त्याना वःपिं योद्धात थें हे च्वंगु खः । उबले च्वमि एमालेया नेवाः संघया नायः । एमालें भाषा जातिया सवालय् काःगु नीति व व्यवहारयात कयाः एमाले दुने आन्तरिक संघर्ष जुयाच्वंगुलिं फरक मत तयाःच्वनागु ई । उबले कमरेड दिलिप महर्जनं तःकः मछि एमाओवादी यंकेत कुतः याःगु खः । उखे एमाओवादीया पक्षय् जनलहर वयाच्वंगु ई । यक्व एमालेया नेता कार्यकर्तात एमाले त्वःता एमाओवादीइ प्रवेश जुयाच्वंगु ई । गुलि एमालेया पासापिं एमाले त्वःता एमाओवादी वनाः थःपिन्त साब हे सम्मान याःगु । एमाले त्वःता एमाओवादी प्रवेश जुयागु ठीक याना धकाः न्यंकीगु । थुकथं आदिवासी जनजाति जक मखु एमालेया ख“य् ब्रम्हूत नं यक्व हे एमाले त्वःता एमाओवादी वन । तर ई गनं गन थ्यन । एमाओवादीं जातीय भाषिक पहिचानया लिधंसाय् घोषणा याःगु मात्र राज्यता मात्र उपयोगवादया नितिं घोषणा याःगु धइगु सिइ दत । पुष्पकमल दाहालयात, डा. बाबुराम भट्टराईयात थौंकन्हे आदिवासी जनजाति पहिचानया ख“ ल्हाइगु मयः । ख“ ल्हा वल कि छिमिसं विद्रोह याः जिमिसं समर्थन याये धइगु भाय् ल्हाइगु । न्हापा जुलं जिमित साथ बिउ छिमित पहिचान सहितया राज्य बिइ धकाः आदिवासी जनजाति मधेसी दलित मिसापिन्त युद्धय् न्ह्यब्वाकल, आन्दोलनय् शहिद दयेकल अले नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया मुंज्याय् एमाओवादीया आन्दोलनयात समर्थन यायेगु मयायेगु धइगु वहस जुइ बलय् उबले धाइगु आः नं लुमं “छिमित नेवाः राज्य माः कि म्वाः ?” अले विवश जुया एमाओवादीया आन्दोलनयात संघर्ष समिति गुबलें नैतिक व गुबलें कार्यगत एकता यानाः तकं ग्वहालि यात । तर थौं वया दिलिप महर्जनं नेवाः राज्यया ख“ गुलि ल्हा नि मस्यु, एमाले त्वःता एमाओवादी जूपिं अप्वः धइथें एमालेय् हे काज फिर्ता नं जुइधुंकल । हितमान, पवनमान, सुरेशपिसं एमाओवादी पार्टी हे तछ्याना मोहन वैद्यया माओवादी गठन जुइ धुंकल ।

उगु इलय् नेवाः राज्यया पक्षय् नेवाःत दनाच्वंगु ई । बाजागाजा सहित नेवाः राज्यया पक्षय् जुलुस वइगु । आदिवासी जनजातितय्गु आन्दोलन नं उतिकं सशक्त । आदिवासी जनजातिया मुद्दाया नितिं उबले एमाले माओवादीया आदिवासी जनजाति नेतात ला न्ह्यःने नेतृत्वय् दइगु जुल कांग्रेसया इन्द्रबहादुरनिसें कयाः कांग्रेसया नविन चित्रकार तकं आदिवासी जनजाति अधिकारया नितिं नेतृत्व कर्तात । नेवाःतय् संघर्ष समितिं याइगु नेवाःतय् आन्दोलनय् द्वलंद्वः नेवाःत मुनीगु तर आदिवासी जनजातिया नामं आन्दोलन याइबलय् मेमेगु जनजातित स्वयां नेवाःत म्हो जक वल धइगु आलोचना न्हूगु मखु । अले मेपिं आदिवासी जनजातितय्त न्ह्याबलें घट लगे जुयाच्वनीगु कि नेवाःत छक दना बिउसा ला झीगु मुक्ति जुइगु खःनि तर नेवाःत सात सालया आन्दोलनय् दन, छयालीस सालया आन्दोलनय् दन, गणतन्त्रया आन्दोलनय् नं साथ बिल तर जब थःगु हे अधिकारया नितिं आन्दोलन जुल नेवाःत निर्णायक जुइक दना मवः । नेवाःतसें नेवाः राज्यया नितिं तःतःधंगु प्रदर्शन मयागु नं मखु, नेवाः राज्यया घोषणा जुल, सभामुखयात ज्ञापनपत्र बिउवनेगु प्रदर्शन जुल, नेवाः एकता जुलुसपाखें नेवाः राज्यया मागया नितिं जूगु प्रदर्शन जुल नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया ग्वसालय् तःजिक प्रदर्शन नं जुल । अथे खःसां आदिवासी जनजातितसें याइगु प्रदर्शनय् नेवाःतय् उपस्थिति निर्णायक खनेदयेक वयामबिउ ।

थ्व हे जुया जुइ थुगसी आदिवासी जनजाति राष्ट्रिय आन्दोलन समिति दयेकेत जूगु छलफलय् नेतृत्व सुनां यायेगु धइगु खँ पिदन । वैरागी काइलाया नां वल, इन्द्रबहादुर गुरुङया नां वल, सत्यमोहन जोशीया नां वल, ओम गुरुङया नां वल तर फुकसिनं छप्वाः म्हुतुं पद्मरत्नं हे थुकिया नेतृत्व यायेमाः धइगु माग जुल । भाषा जाति आन्दोलनं मानवअधिकार आन्दोलनय् सक्रिय जुयाच्वंम्ह पद्मरत्नयात थ्व आन्दोलनया नेतृत्व यायेत वःगु जनदवाव पद्मरत्नं म्हा धाये मफुत उगु आन्दोलनया सक्रिय अध्यक्ष जुया बिल । छम्ह आन्दोलनया कमाण्डर कथं आदिवासी जनजाति आन्दोलनया नेता पद्मरत्न तुलाधर जूगु मयःपिं यक्व हे दुगु जुयाच्वन । कांग्रेसतय्त मयल जुइफु तर एमालेया नेतृत्वयात नं स्वये मफुत अले जनजातितय्त ल्वाका बिल । पद्मरत्नया नेतृत्वय् दुगु जनजाति आन्दोलनयात स्यंकेत एमालेया जनजाति नेतात दुथ्याःगु कांग्रेसया जनजाति नेतात दुथ्याःगु जनजाति महासंघयात पद्मरत्नया नेतृत्वय् दुगु जनजाति आन्दोलनय् मछ्वयेगु षडयन्त्र सफल नं जुल । खय्तला थुकिया कारणं पद्मरत्न नेतृत्वया जनजाति आन्दोलनयात खास हे प्रभाव ला मलाकू तर जनजाति महासंघ जनजातितय् दथुइ धोकेबाजरुपय् म्हसिल । थन तक नं छुं मस्यं तर एमालें थः एमाले जुइ फुगुया धरातल धइगु एमालेया वर्तमान नेतृत्व मखु पद्मरत्न धकाः थुइकेमाःगु खःनि । पंचायतकालय् एमालेया पक्षय् राष्ट्रिय पंचायतय् वनाः पंचायत हे ललकार यानाः वःगु लोकप्रियताया लिधंसाय्, छयालीस सालया आन्दोलनय् पद्मरत्नया हिचःतिं मुंगु लोकप्रियता एमालेय् तयामबिउगु खःसा एमाले थ्व आकारय् साय्द हे वइ । मदन भण्डारी मदयेधुंकाः एमालेय् नेतृत्वया हाहाकार जूबलय् पद्मरत्नयात महासचिव दयेकेगु चर्चा तकं जूगु खः । तर व एमालेया नेतात थ्व सत्ताधारी जुया पद्मरत्नया नेतृत्वय् याइगु आन्दोलनयात दमन याइगु थासय् थ्यन तर पद्मरत्न अझ नं आन्दोलनय् दनी  । छाय्कि उमिगु आन्दोलन धइगु सत्ताय् थ्यंकेगु जुयाच्वन तर पद्मरत्नया आन्दोलन धइगु उत्पीडित समुदाययात अधिकार सम्पन्न यायेगु जुयाच्वन ।