– विजयकृष्ण

धर्मनिरपेक्ष राज्य धइगु खँग्वलं राज्य धर्मपाखें ब्यागः जुइ धइगु सिद्धान्तयात कःघाइ । वास्तवय् धर्मशास्त्रय् थथे च्वयातःगु दु, अथे च्वयातःगु दु धइगु नामं चर्चं शासनप्रशासनय् याइगु हस्तक्षेपयात चीकाः राज्य स्वतन्त्र पहलं न्ह्यायेगु निंतिं विशेषतः बेलायतय् थ्व धर्मनिरपेक्षताया आन्दोलन न्ह्याःगु खः । मनुस्मृति, शुक्रनीति थुज्वःगु धर्मग्रन्थ अध्ययन यायेबलय् उकी जुजु जुइम्ह थथे जुइमाः, अथे जुइमाः धइगु निसें कयाः थुकथंया अपराधय् थुकथंया सजाय बीमाः धइगु खँ धयातःगु दु । न्हापाया जुजुपिसं नं थःगु हे पहलं हुकुमी शासन याःसां इमित छुं नं खँय् शंका लगे जूसा धर्मशास्त्रय् छु च्वयातःगु दु व स्वइगु वा स्वकेबीगु याः । तर आधुनिक लोकतान्त्रिक बिचाः व सिद्धान्त वयेधुंकाः उज्वःगु खँय् च्यूताः मतसें आधुनिक राज्य लोकतान्त्रिक विधि व सिद्धान्तकथं हे न्ह्यायेगु जुयावल, पुलांगु सामन्ती राजतन्त्रयात क्वःथलाः लोकतन्त्र वयेधुंकाः धर्मशास्त्र पुइकाः मखु, न्हूगु मूल्य व मान्यता स्थापित यानाः उकथं न्ह्यायेगु ज्या जुल । थ्वहे वास्तवय् धर्मनिरपेक्षता अर्थात् धर्मपाखें ब्यागलं च्वनेगु खः । 

धर्मनिरपेक्ष धइगु राज्य जक जुइगु खँ मखु, जीवन व समाज नं धर्म निरपेक्ष जुइफु । गथेकि सुथय् दसांनिसें द्यनेबलय्तक यायेगु दिनचर्याय् नं धर्मपाखें निर्देशन जुयाच्वंगु दु । उकथं हे पालन यायेगु खःसा व धर्म सापेक्ष जुल, मखु, थःगु हे पहलं दैनिकी न्ह्याकेगु खःसा व धर्मनिरपेक्ष जुल । उकथं हे समाज नं धर्मनिरपेक्ष वा धर्मसापेक्ष धइगु जुइफु । 

न्हापा जूसा योग, प्राणायाम आदियात धर्मया अंगकथं काइगु खःसा आः व गुगुं धर्मया अंगमखसें स्वास्थ्य रक्षाया विषयवस्तु जूवन । यदि ‘योग’यात आत्मा व परमात्माया जोड वा मिलन हे धाइपिसं नं थुकियात आध्यात्मिक विषय तायेकल व हिन्दू धर्मकथंया व्यवहार मतायेकल । थुकथं योग व ध्यान नं धर्म निरपेक्ष जूगु धकाः धायेगु याः । 

अंग्रेजीया ‘सेकुलर’ धइगु खँग्वःया अर्थ स्वयेगु खःसा पुलांगु खँग्वः धुकुतिइ थुकियात लौकिक वा नास्तिकया रुपय् परिभाषित खनेदु । धर्मवालातसें लौकिक खँयात निन्दा याइगु, क्वह्यंगु तायेकीगु झीसं नं सिहे स्यू । लोकतान्त्रिक बिचाः याःपिसं वहे खँग्वःयात नालाः न्हूगु आयाम बिल । 

बेलायतय् स्वत धाःसा राज्यया अन्तर्गतया अदालत दयेधुंकाः नं चर्चया अधीनया अदालतयात ‘इक्केलेस्टिक कोर्ट’ धाल । थुकिं नं धर्मनिरपेक्षता धइगु खँग्वःया वास्तविक अर्थ थुइकेत अःपुइ । 

विदेशय् व्यक्ति व समाज धर्मपाखें ब्यागलं व स्वतन्त्र जुयाः धर्मनिरपेक्ष जुयावःगुलिं धर्मनिरपेक्ष जीवन व समाजय् गुकथंया नैतिकता दयेमाः धइगु छगू बहसया विषय जुयाच्वंगु दु । न्हापाया धार्मिक जमानाय् ‘गड–फियरिङ्ग’ अर्थात् द्यः खनाः ग्यानाः हे मनूत नैतिकताय् च्वनीगु खःसा आः धर्मनिरपेक्षतां यानाः अपराध अप्वइगु स्वाभाविक जूवन । अथेजूगुलिं धर्म माने मयाइपिं कम्युनिष्टतसें कम्युनिष्ट नैतिकता धइगु विकास याःथें थुकथंया धर्मनिरपेक्ष समाजय् नं नैतिकता माःगु हे जुल । 

समाजय् गुम्हं मनू धार्मिक जुइफु, गुलिं मनू धर्मपाखें ब्यागलं नं जीवन यापन यायेफु, तर राज्यं सकसितं बराबर रुपं स्वयेमाःगु जूगुलिं राज्य ला धर्मनिरपेक्ष जुइमाःगु स्वभाविक हे खः । 

वि.सं. १९१० स मुलुकी ऐन पिकाःबलय् दण्डसजाय बीगु व्यवस्था नं जातिकथं ब्यागः ब्यागः जुयाच्वंगु दु, तर थ्व गुम्हं शासकया लहडं याःगु मखसें धर्मशास्त्र सापेक्ष याःगु खः । तर लिपा आधुनिक चेतना वयेधुंकाः राज्यं समान कसुरया निंतिं समान सजायया व्यवस्था नाल । राज्यं जातिपाति धाःगु माने मयात । आधुनिक चेतनाकथं वनेधुंकाः आः छुकिया धर्म ? थ्व धर्मविरुद्ध ला जुहे जुल । तर राज्य धर्मविरुद्ध मखु न्हां धकाः धायेगु निंतिं छगू गज्जबगु खँग्वः ज्यात, गुगु थौंतक नं मुलुकी ऐनया प्रस्तावनाय् तयातःगु हे दनि । मुलुकी ऐनया प्रस्तावना स्वत धाःसा उकी च्वयातःगु दु – “शास्त्रबाट मात्र कालका प्रभावले सबै व्यवहार चल्न नसक्दा ....” थुकी शास्त्र धइगु धर्मशास्त्र हे खः, विशेषतः झीथाय् देय्या सन्दर्भय् मनुस्मृति, नारदसंहिता इत्यादि । थुकिं न्हापाया कानुन व व्यवहार धइगु हे शास्त्रपाखें निर्देशित जुयावयाच्वंगु खः धकाः धइगु खँयात यच्चुक क्यनातःगु दु । मुलुकी ऐनय् जातिपातियात माने मयायेवं थ्व ला शास्त्रविरोधी जु हे जुल, तर धाःम्हेस्यां धाल – शास्त्रविरोधी मखु न्हां, आः ई हिलावंगुलिं शास्त्रं जक ज्या चले मजूगुलिं थथे यायेमाःगु खः । 

थुकथं आधुनिक राज्यं लोकतान्त्रिक पद्धतियात नाले धुंकाः थ्व स्वभाविक रुपं धर्मनिरपेक्ष ला जु हे जुल, तर थन राज्ययात धर्मनिरपेक्ष धकाः घोषित यायेत धाःसा ‘हिन्दू राष्ट्र’ धकाः न्हापा राजतन्त्रया आधारशिला तयातःगुलिं थाकुल । वास्तवय् राजनीतिक रुपं स्वयेगु खःसा राजतन्त्र छगू उपरिढाँचा (सुपर स्ट्रक्चर) खः । उकिं सामन्ती निरंकुशताया विरोधी व आधुनिक लोकतान्त्रिक विचाःया समर्थकत सकसिनं धर्मनिरपेक्षताया समर्थन यायेमाः । धर्मनिरपेक्षता लोकतान्त्रिक राज्य प्रणालीया आधारशिला नं खः । 

विश्वया जनमत व समाज धर्मनिरपेक्ष जुयावंगुलिं भ्याटिकन सिटीया पोपं धर्मनिरपेक्षता विरोधी जेहादया घोषणा यानातःगु दु, तर नेपालय् धाःसा धर्म निरपेक्षतां यानाः इसाईत अप्वल धकाः धायेगु यानाच्वंगु दु । धर्मनिरपेक्षता पश्चिमय् हे वःगु खः व उकिं दकलय् खतरा इसाइतय्त हे लाकाच्वंगु दु । झीथाय् ला धर्म निरपेक्षताया आन्दोलन न्ह्याःगु हे मदुनि । अथे जूगुलिं नेपालय् धर्मनिरपेक्षताया आन्दोलन न्ह्याकेमाःगु जरुरी दु । धर्मनिरपेक्षताया बिचाः व सिद्धान्तं हे जक लोकतन्त्रयात बल्लाकी, मखुसा कि सामन्ती जुजु माल धाइपिं छथ्वः दइगु जक मखसें लोकतन्त्रय् दुने नं नेतात न्हूपिं जुजु जुइगु चिन्तन व व्यवहार न्ह्याः वनाच्वनी । अले गणतन्त्र व लोकतन्त्र वःसां नेपालय् हिलीमखु ।