–विजयकृष्ण श्रेष्ठ

वाङ्मय शताब्दी पुरुष सत्यमोहन जोशी छम्ह ‘लिभिङ एन्साइक्लो मिडिया’ रुपय् झीगु न्ह्यःने धस्वानाः च्वनादीगु दु । ने.सं. ११३९ बछलागा नवःमिकुन्हु वय्कः सच्छि दँय् च्वनादी ।

वय्कलं भाषा, साहित्य, कला, संस्कृतिया धुकू झीगु न्ह्यःने जक मखु, सारा संसारया न्ह्यःने तयादी धुंकूगु दु ।

अझ निरन्तर रुपं वय्कलं सक्रिय जीवन हनाच्वनादीगु दु । छम्ह खोजकर्ता, छम्ह अनुसन्धाता, छम्ह विद्वान, अले छम्ह कुशल प्रशासकया रुपय् वय्कलं थःत स्थापित यानादीगु दु । वय्कःया साहित्य नं केवल काल्पनिक बाखं जक मखुसे तथ्य, खोज व अनुसन्धानय् आधारित जुयाच्वंगु दु ।

गथेकि नेपालभाषाय् पिदंगु वय्कःया जयप्रकाश महाकाव्य व सिद्धिदास पूधाःप्याखं ब्वना स्वल धाःसा प्रकाशित तथ्य, न्यनेदूगु तथ्य, न्यना स्वयाः सीगु तथ्य लिसेलिसें तयाः थःगु कल्पनाशीलतां कथं हंकातःगु झीसं खंकेफु ।

उकथं हे वय्कलं पिथनादीगु अरनिकोया श्वेतचैत्य महाकाव्य वय्कलं चीनय् च्वनाः लुइकादीगु तथ्य हे महाकाव्यया रुपय् साहित्यय् रस्वादन याइपिं पाठकगणपिन्त न्ह्यचिकादीगु खनेदु ।

नेपालभाषाय् नांदंगु श्रेष्ठ सिरपाः व खस नेपाली भाषाय् स्वक्वःतक नांदंगु मदन पुरस्कार त्याकादीम्ह धइम्ह सत्यमोहन जोशी हे जक दु ।

थौंकन्हय् अःपुक धाइपिन्सं वय्कःयात  संस्कृतिविद् धायेगु याः । तर वय्कः संस्कृतिविद् जक मखुसे लोककला, लोकसंस्कृति, लोकभाषा, लोक साहित्यया छम्ह मूर्धन्य अनुसन्धाता व लेखक खः ।

वय्कःयात दुवालेबलय् वय्कःया व्यक्तित्व झीगु भाषा आन्दोलनं कय् च्यानाच्वंगु भाषा, साहित्य, संस्कृति, कला, धर्म अले अधिकारया नितिं संघर्ष लिसेंया ख्यःलिसे हे स्वानाच्वंगु खनेदु ।

थथे धायेबलय् वय्कःयात झीसं झीगु भाषा जाति आन्दोलनया शीर्ष पुरुष धकाः धाल धाःसा पाय्छि जूवइ ।

वय्कलं थुकिया प्रयोग व अनुसन्धान खस नेपाली भासय् नं यानादीगु खनेदु । थ्वहे साधनां वय्कःयात थौं सकसिनं हनेबहःम्ह वाङमय शताब्दी पुरुषया रुपय् न्ह्यःने हयाबिल ।

कुलांभुलुइ मदुम्ह प्रेमबहादुर कसाःया लुमन्तिइ जूगु छगू ज्याझ्वलय् वय्कलं धयादिल, “नेपालय् त्वाःदेवाय् मत च्याकाः उदघाटन यायेु चलन हे प्रेमबहादुरं हयादीगु खः । प्रेमबहादुरं न्ह्याबलें हे थःगु ख्यः त्वःतेमज्यू धकाः धयादीगु खः । अले थःगु ख्यः धुंकाः तिनि खस नेपाली व खँय् भाषाया ख्यलय् पलाः तयेमाः धकाः धयादीगु खः ।”

थुकिं सत्यमोहन जोशीया अपार योगदान व सफलताया ल्यूने प्रेमबहादुर कसाःया गुरुमन्त्रं हे ज्या याःगु खनेदु । तर प्रेमबहादुर कसाः राजनीतिक ख्यलं थत लीकादीम्ह जुल धाःसा सत्यमोहन जोशी वय्कलं चायेकादीगु गुरुमन्त्र ज्वनाः न्ह्यानादीम्ह खनेदत ।

वर्णमाला, ब्याकरण, खँग्वः धुकू थुज्वःगु सफूनिसें कयाः काव्य व पूधाःप्याखं तकया साहित्य अले नखःचखः, परम्परा, मुद्रा, मूर्ति  व भाषाशास्त्र तकया वय्कलं च्वसा न्ह्याकादीगु विधा धइगु झीगु भाषा आन्दोलनया हे सरोकारया विधा खः धइगु खँयात हानं छक्वः लुमंकाः धायेगु खःसा झीगु भाषा जाति आन्दोलनय् दकलय् आपाः योगदान यानादीम्ह अले सकतां विधायात कःघानादीम्ह उच्च व शिखर पुरुष धकाः सत्यमोहन जोशीयात झीसं नालाकायेमाः ।

धात्थें धायेगु खःसा सत्यमोहन जोशी नेवाः जूगु नातां जक मखु, झीगु आन्दोलन अभियान व सरोकारया क्षेत्रया शीर्ष व्यक्तित्व जूगु हुनिं नं झी मनू हे खः । पिनें न्ह्याग्गु न्ह्याथे यानाः हनेगु ज्या जूसां वय्कःया ज्याखँयात थातं तयाः न्ह्याकेमाःगु दायित्व नेवाःतय्गु हे खः ।

अथे जुयाः हे नेवाः ख्यलं वय्कःयात हनेगु ज्या याःगु जक मखु, थीथी कथंया गतिविधि न्ह्याकेगु नितिं वाङमय शताब्दी पुरुष सत्यमोहन जोशी कोष पलिस्था जुइत्यंगु खः ।

लुमंकेबहःजू, वंगु बैशाख ३० गते यल महानगरपालिकाया ग्वसालय् सत्यमोहन जोशी सच्छि दँ क्यंगु लसताय् हनेज्या जूगु खः ।

येँय् नेवाः ख्यलं वय्कः शताब्दी पुरुषयात ने.सं. ११३७ यँलागा दसमि (२०७४ भाद्र ३० गते) कुन्हु तःजिक हनेगु ज्या नेवाः जागरण मञ्चया संयोजनय् भाषासेवी लक्ष्मीदास मानन्धरया अध्यक्षताय् जूगु खः ।

आः कोषया स्थापनालिपा वय्कःया नामं नेवाः ख्यलय् थीथी गतिविधि यायेगु जुयावनीगु नं आशा याये ।