नर्मदेश्वर प्रधान

रानीपुखू दथु देगःया पुनःनिर्माण जुयाच्वंगु दु । व देगः वंगु तःभुखाचं थुनाब्यूगु खः । पुनर्निमाणया ज्या जुल । थ्व स्वागतयोग्य जुइ । काठमाडौंया नुगलय्सं लाःगु थ्व देगः । भग्नावशेष कथं वांछ्वयातयेगु शोभनीय जुइमखु । खतुं भुखाचं क्षति याःगु रानीपुखू देगः जक मखु । काठमाडौंया अल्याख महत्वपूर्ण देगःत दुंगु दु । थनया देगःत धार्मिक दृष्टिं जक महत्वपूर्ण मखु । कला, संस्कृति, स्थापत्य कलाया दृष्टिं नं उतिकं महत्वपूर्ण जुइ । विदेशं द्वलंद्वः पर्यटकत काठमाडौं उपत्यकाया कला, संस्कृतिया अमूल्य निधि स्वयेत वइ । अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता प्राप्त देया नांजाःगु पुरातात्विक, कलात्मक रचनात दनेमाःगु आवश्यकता जुइ । नगरया सौन्दर्यया दृष्टिं जक मखु, नगरया आयस्रोतया दृष्टिं नं भुखाचं थुंगु महत्वपूर्ण संरचनातय् यथाशक्य याकनं पुनर्निर्माण जुइमाः । रानीपुखूया देगः उपत्यकाया मुटुइ लाः । थुकिया पुनर्निर्माण यायेगु उतिकं हथाय् जुइ ।

तर थौंकन्हय् रानीपुखू देगःया पुनर्निर्माणप्रति जनताय् गाक्कं असन्तोष खनेदु । पुलांगु देगःत दयेकेबलय् उकिया विशेषतायात च्यूताः तयाः दयेकेमाः । व अन्तराष्ट्रिय मान्यता जुइ । थुज्वःगु संरचनाया पुनर्निर्माण यायेबलय् मौलिकताया च्यूताः तयेमाः । ऐतिहासिक, सांस्कृतिक, कलात्मक महत्वयात त्वःफिके दइमखु । त्वःफिके मज्यू । रानीपुखू मन्दिरयात आधुनिक ढंगं दयेकाच्वन । सिमेन्टया लट्टा थनाः थुकियात आधुनिक मन्दिर कथं दयेकाच्वन । थुकियात पुलांगु संरचना अनुरुप दयेकेमाः । रानीपुखूया देगःया पुनर्निर्माणयात कयाः प्यखेरं असन्तोष थ्वइ । पुरातात्विक, ऐतिहासिक संरचनात दयेकेबलय् मनय् लू थें यायेमज्यू । याये दइमखु । पुलांगु कला, विशेषतायात तोडमोड यानाः रानीपुखू देगः दयेकाच्वंगु दु । थ्व दिकेमाः । रानीपुुखू देगःया पुलांगु हे शैलीं पाय्छिगु सामग्री छ्यलाः निर्माण जुइमाः । दयेकेमाः । विरोध पिहां वयाच्वंगु दु । जनताया थ्व विरोध जायज जुइ । रानीपुखू देगः थौं म्हिगःया रचना मखु । थ्वया थःगु हे विशेषतायात ल्यंकाः जक थुकियात दयेकेमाः । दयेके दइ । जनताया सः थ्वइ ।

वंगु तःभुखाचं असंख्यक देगः, पुलांगु भवनत दुंगु दु । गांगामय् नं महत्वपूर्ण संरचनात क्वःदःगु दु । भुखाचं भताभुंग जूगु देगः, छेँतय् धमाधम पुनर्निर्माण जुइत्यंगु दु । तर भुखाचं दुंगु देगः, कलात्मक संरचनातय् पुनर्निर्माण हथासं, घारघुर कथं दयेके मज्यू । थुमि मौलिक स्वरुप हुबहू दुरुस्त कायम यानाः जक दयेकेमाः । आधुनिकताया नामय् थुमित हेरफेर यायेमज्यू । युनेस्कों प्राचीन सम्पदा कथं मान्यता बियातःगु छेँतय्त युनेस्कोया मान्यता कथं हे पुनर्निर्माण यायेमाः । युनेस्कोया पुनर्निर्माणया आचारसंहिता पालन मयात कि युनेस्कों मान्यता लितकाइ ।
पुरातात्विक स्थलया संरचनात पुनर्निर्माण कार्य तसकं गम्भीर ढंगं जुइमाः । ठेकेदारया भरय् जुइमज्यू ।

थौं दुःखद् व चिन्तनीय खँ जुइ । उपत्यकाया पुरातात्विक, ऐतिहासिक, सांस्कृतिक महत्वयात म्हासे यानाछ्वयेगु सुनियोजित कुतः जुयाच्वंगु दु । आधुनिकरण, नगरीकरण, विकासया नामय् अन्धाधुन्ध प्रतिकूल गतिविधित न्ह्याकाच्वंगु दु । आधुनिकरणया क्रमय् नं प्राचीन कलात्मक, सांस्कृतिक नगरतय् संरक्षण जू । यायेमाः । तर उकथं जूगु खनेमदु । विशेष यानाः वंगु तःभुखाचं उपत्यकाया महत्वपूर्ण पुरातात्विक, ऐतिहासिक, सांस्कृतिक संरचनात थुनाबिल । उपत्यकाया नांजाःगु गांत नं तहसनहस जुल । उपत्यकाया गांत साधारण कृषि उत्पादन जक जुइगु थाय् मखु । हरेक धया थें गांत धार्मिक, सांस्कृतिक, कला, संस्कृतिया दृष्टिकोणं नं उतिकं प्राचीन, उतिकं विशेष । खोकना, हरिसिद्धि, बुंगमती तसकं प्राचीन गां खः । पर्यटनया दृष्टिं नं थुपिं उतिकं महत्वपूर्ण । देश विदेशं विद्वानत थनया गांतय् अध्ययन, अनुसन्धान यायेत वयाच्वनी । प्रत्येक गां थःथःगु जात्रा, पर्वया लागि नंं प्रख्यात जुइ । तःभुखाचं यानाः थौं उपत्यकाया गांगामय् पुनर्निर्माणया हाथ्या दं वइ । तर थौं तसकं होश यायेमाःगु खँ । थ्व पुनर्निर्माणया हाथ्या घाराघुरु विधिं सामना यायेत स्वये मज्यू । पुनर्निर्माण कार्यय् सम्बन्धित पक्ष गाक्कं सम्वेदनशील जुइमाः । स्थानीय जनताया राय, सुझावयात कदर यासें स्थानीय जनसहभागिताया अधिकतम परिचालन यायेमाः । प्रत्येक गांया सांस्कृतिक, धार्मिक, कलात्मक विशेषता लिसे स्थानीयबासीतय् आत्मीयता दइ । इमित ल्यंकातयेगु ईच्छा शक्ति इमिके तसकं क्वातुइ । पुननिर्माणया निंतिं देश, विदेशं यक्व सहयोग वयाच्वंगु दु । ध्यबाया कारणं पुनर्निर्माणया खँय् अनेक चलखेल जुइ । अनेक मिलेमतो जुइ । अदृश्य आर्थिक शक्तितय् हस्तक्षेप जुइ । ध्यबाया निंतिं सीपिं सत्ताधारीतय्त कला, संस्कृति, पुरातत्वया मतलब दइमखु । थौं छथ्वः कथित अखण्ड राष्ट्रवादीत नं च्याना वयाच्वंगु दु । विभिन्न जातीय गांतय् अखण्ड राष्ट्रया लागि घातक तायेकीपिं नं दु । देश थौं हर क्षेत्रय् ठेकेदारी, माफियातन्त्रं चले जुयाच्वंगु दु । थ्व हे कटु यथार्थया पृष्ठभूमिइ पुनर्निर्माण कार्य न्ह्याइ । थौं रानीपुखूया जक खँ मखु, अनेक महत्वपूर्ण संरचनातय् पुनर्निर्माणय् धाँधली जुइ । मनोमानी खनेदइ । पुनर्निर्माणया नामय् स्थानीय पहिचानयात ध्वस्त यानाबी । थुज्वःगु अस्तित्वया संकटया घडिइ थःगु देया कला, सस्कृति बचाउया लागि स्थानीयबासीत सजग, सचेत जुइमाः । दनेमाः ।