- मल्ल के. सुन्दर

वास्तवय् श्रीकृष्ण जिमि साँहिलाम्ह दाजुया पासा खः । पद्मोदय हाई स्कूलय् छगू हे कक्षाय् नापं ब्वनीपिं । जि म्हसिकागु नं उकथं खः । सखे, थ्व न्ययेस्वदँ, न्ययप्यदँ न्ह्यवया खः, पद्मोमद स्कूलया विद्यार्थीतय्पाखें अन्तर हाईस्कूल नेपालभाषा साहित्य सम्मेलनया ग्वसाः ग्वःगु । न्हिनय् सम्मेलन अले सनिलय् साँस्कृतिक ब्वज्या । स्कूलया दक्कले च्वय्या सभाकक्षय् दबू दयेकाः साँस्कृतिक ब्वज्या यानाच्वंगु । जिमि दाजुं सःताः जि नं अन थ्यन । आः नं लुमं, खतुं माइकया ब्यवस्था बांमलाः, ल्यूनेच्वंपिन्सं छुं नं ध्वामथू । तर, दबुली न्ह्यब्वयाच्वंगु छपु ख्यालः, ‘तिनांचा मुखिया’  । बासुदेव नकर्मि, मथुरादास श्रेष्ठ अले श्रीकृष्ण ख्यालःम्वःत । दक्कले न्हापां सांस्कृतिक दबुलि श्रीकृष्णयात खनागु थ्वहे खत । 

२०२१ सालं एसएलसी क्वचाल । परीक्षाफल मवःतले अथें । तर, छेँय् अथें च्वनेमज्यू धैगु मान्यताय् दाजुया सल्लाह कथं जि कःमिलाछि त्वाःया छगू इन्स्टिच्यूट ज्वाइन यानाः । थ्व खः – शारदा सर्टहायण्ड एण्ड टाइपिङ्ग इन्स्टिच्यूट । न्हि, न्हि सनिलय् ज्यूगु ज्या छघौया निंतिं थन टाइप स्यनेगु । आखिर, टाइप इन्स्टिच्यूट हे मखुला, छगः गतिलाःगु टाइप राइटर दुगु मखु, छखे नकतिनि स्यनेत्यनाम्ह मेखे वाकुछिनाः बलयानाः तीमाःगु कीबोर्ड । तर, जितः विशेष प्राथमिकता अन दुगु मध्ये दक्कले बांलागु, सद्देगु टाइप राइटर जिगु निंतिं । थुगु इन्स्टिच्यूटया इन्स्ट्रक्टर श्रीकृष्ण ! छघौया क्लास खःसां, न्ह्यातले च्वनेदु । प्यला बिकाः सयेकेमाःगु स्वलां हे क्वचाल । श्रीकृष्णया जि प्रतिया छगू उदारताया लिच्वः ।

कुनाय्त्वाः वा कःमिलाछिया जिगु लागि छगू भिन्न लागा जक मखसें आकर्षणया नं केन्द्र जुयाबिल लिपा । पासापुचः, नेपालभाषाया छगू सक्रिय संस्था । स्वन्ति वलकि दँय्दसं थीथी ज्याझ्वः । सफू पत्रपत्रिका नं पिथनेगु ज्या जू । थ्व सिबें नं लुमनिगु खँ, म्हपूजाया न्हि । साइकलया बजाः कथं नांजाःगु कुनाय्त्वालय् पासापुचःया ग्वसालय् बालगिरि साइकलत मुंकी अले नापं साइकल गइपिं निगू प्यंगु दर्जन मस्तनं । अले, न्ह्याकल छगू साइकल ¥याली–न्हूदँया भिंतुना ! नेपाःमिया सः ज्वनाः पासापुचः वयाच्वन ! बस, थुलि हे खः नारा । सुथ बच्छि येँ, यल चाहुल क्वचाल । १०९९ स नेपालभाषा मंकाः खलः नीस्वने न्ह्यव, ११०० निसें न्ह्यज्यागु न्हूदँया भिंतुना जुलुस पिकायेगु प्रचलनया यक्व दँ न्ह्यवया खँ खत, थ्व । तर, थुकिया ल्यूनेया छम्ह न्ह्यलुवा, योजनाकार खत श्रीकृष्ण ! आखिर थ्वहे अभियानया विकसित रुप जुल, न्हूदँया भिंतुना जुलुस अले देय् न्यंकया भिंतुनाया लहर । 

थ्वसिबें न्ह्यव, ०२२ सालया भाषा आन्दोलन, वाः वाःपतिं त्वाःत्वाः पतिकं सम्मेलनया लहर । शासन सत्ताया निर्मम ब्यवहारला दहे दु । थुज्वःबले, गुलिखे नेपालभाषा अग्रज साहित्यकारपिं छपुलु तकं पिलुमवः, थ्व आन्दोलनय् । तर, आन्दोलनयात उर्जाबीगु ज्याय् उब्ले मग्यासें, छुं हे च्यूताः मतसें निरन्तर दबुली दंवइपिं खः, पे्रमबहादुर कसाः, इश्वरानन्द, हीतकर अले ल्यायम्ह पुस्तायापिं खः, मंगलमान शाक्य । साहित्यिक श्रृजनापाखें दबूयात क्वाकीपिं उब्लेया चर्चित पात्रपिं खः, बुद्ध साय्मि अले श्रीकृष्ण । अतिक ध्याचुलींजाःगु स्याचूगु ‘फलचिया बादशाह’, ‘धँय्, कुसि, पति’ सदां लुमनाच्वनिगु श्रीकृष्णया प्रस्तुति खः । च्वसूब्वनाः राज्यया मिखाय् धूजूम्ह श्रीकृष्ण लांलांतक भूमिगत तकं जुइमाल । कुमार भन्तेया सल्लाह कथं आनन्दकुटीइ भूमिगत जूम्ह श्रीकृष्ण लिपा अनया विद्यालयया हे लेखा स्वइम्ह कर्मचारी कथं लजगाः जुल । 

संयोग, नेपालभाषा मंकाः खलः नीस्वनेगु झ्वलय् हानं ध्वदुल श्रीकृष्ण । जि मूछ्याँज्ये व संगठन छ्याँज्ये । सन्दर्भ पात, सम्बन्ध पात, यद्यपि मनूत वहे खः । पञ्चायतया ई, निरंकुशता अले दमन । मंकाः खलकय्दुने नं सकसियां छगू हे बिचाः मखु । गुलिं गाक्कं लिकुनिपिं, गुलिं चकनीपिं । 

मरिचमान छम्ह नेवाः प्रधानमन्त्री । गृहमन्त्री नं नेवाः, जोगमेहर । सिद्धिदास बुन्हिया नसंचा उलेगु ज्याझ्वलय् तकं अनुमति मबिल । तर, उकिया प्रतिरोध यायेमाः, माःसा गिरफ्तारी बीकाः वनेमाः धैगुलि त्याजिक बिचाःबीफुम्ह निःडर मंकाः खलःदुनेया भाषिक कार्यकर्ता मध्ये छम्ह । आखिर, थ्व झ्वलय् केल जनबहालं जनकवि दुर्गालाल सहित जिमित ज्वन, कुन । श्रीकृष्ण उब्ले नापं । मरिचामानया इलय् न्हूदँया लसताय्  बसन्तपुया पुचः ब्वाज्या (मास रनिङ्ग) पनेत जूगु निर्मम प्रहरी हस्तक्षेपया इलय् नं जिपिं नापनापं । 

मंकाः खलःया अभियानय् जिपिं साँस्कृतिक पुचः ज्वनाः बीरगंज वनेगु जुल । कन्यामन्दिरय् प्याखं स्यनेगु ज्या । मदनकृष्ण, व्दारिकालालपिं उब्ले लाजिम्पाटया छगू थियटरय् पर्यटकपिन्त न्हियान्हिथं ब्यवसायीक कथं साँस्कृतिक ब्वज्या यानाच्वंपिं । उपिंहे मंकाः खलःया साँस्कृतिक पुचःया मू भलसा । कान्छा बुद्ध मुख्यम्ह गुरु, सत्यनारायण, व्दारिकालाल दुगु हे जुल । साँस्कृतिक ज्याझ्वःत मध्ये सवः भकूया प्याखं छगू नं क्यनेगु ग्वसाः । सवः भैरव जुइम्ह ला मदनकृष्ण । तर, जव खवं प्याखं ल्हुइपिं भकूत मगात । छगू सहज, सरल स्विकृति श्रीकृष्ण भकूया ख्वापाः पुयाः प्याखं ल्हुयाबिल । 

कलाकारला अथें हे खत, प्याखंच्वमि व प्याखंया निर्देशक नं । थःगु ख्यालः जक मखु, कवि दुर्गालालया गुलिखे छधाः प्याखँयात मूर्तबीगुलि आपालं कुतःयाःगु दु, श्रीकृष्णं । ११०१ स्वन्ति नखः धुंकाः लय्ताः दबू, केलत्वाःया ग्वसालय् नारायणघाटय् मोटरसाइकल ¥याली । स्वनिगलंपिनेया दक्कले न्हापांगु ¥याली खः थ्व । नारायणघाट थ्यने धुंकाः अन बःचाधंगु आमसभा अले साँस्कृतिक ब्वज्या यायेगु ग्वसाः । मदनकृष्ण, श्रीकृष्ण नं नापं । जिपिं मोटरसाइकल ¥यालीया न्ह्यःने न्ह्यःनेया जीपय् । थ्यंकाः क्यनेगु साँस्कृतिक ज्याझ्वःत मध्ये मदनकृष्णया हे ‘प्यारालाइसिस’ नं क्यनेगु धैगु सल्लाह लँय् वंवंहे जुल । तर, व ख्यालः ला खँय् भासं । ज्याझ्वः नेवाःतय्गु । छु यायेगु ? उघ्रिमय् श्रीकृष्ण न्ह्यचिल, मोटरया सफरया नापनापं खँय्भाय्या संवादयात नेवाः भासं हीकेगु अले उकिया रिहर्सल । छगू विचित्रगु अबस्था । जितः ला ग्यासें, थथे यानाः  तयार याःगु ख्यालः स्वकुमिपिनि दबुली गथे क्यनीगु जुइ ? तर, मदनकृष्ण, श्रीकृष्ण निम्ह कृष्णपिनिगु प्रतिभा– नारायणघाट बजाःया प्यकालँ पुलचोकय् द्वलद्वः स्वकुमिपिनि दथुइ गुगु नं अवरोध मदयेक ख्यालः सफलपूवर्कक क्यनेफत । श्रीकृष्णया कला प्रतिभाया छगू ज्वःमदुगु दसू खः, थ्व । 

तर, गुब्लें गुब्लें मेकथं नं स्थिति ब्वलनेफु, अनुमान हे मयाना कथं । मंकाः खलःया बीरगंज साँस्कृतिक यात्रा तच्वकं सफल जुल । छन्हुयात धकाः वनापिं स्वंगू शो क्यनेमाल । मदनकृष्ण उब्ले तक ख्यालीमेया गायक जक । मदनया प्रस्तुती महिषासुर वध प्याखनय् म्येय् जुयाः पिहाँवयेगु । अथे म्हयखा जुयाः प्याखं ल्हुइगु । व पुचलय् रामेश, अरिम व रामकृष्ण दुवालपिं नं दुथ्याः  । नगिना जोशी, नविना श्रेष्ठ, सुचिता श्रेष्ठ, आदि । म्येहालीपिं भृगुराम श्रेष्ठ, रामप्रसाद मानन्धर नं दु । धरानया लक्ष्मीबहादुर हलुवाई बीरगंज थ्यंक वयाः जिमित धरान वनेत इनाप जुल । माःगु यातायात व च्वनेगु ब्यवस्था नं दुगु हे जुल । धरानया भानुचोकया शिव सिनेमा हलया फिल्म शो दिकाः, हलया पर्दा लिकयाः अन हे मंकाः खलःया साँस्कृतिक ब्वज्या यायेगु दबू ग्वल । बीरगंजया सफलतां जिपिं तच्वकं उत्साहित, उलि हे चंचं धरानया दबुली नं । न्हापांगु ब्वज्या पुचः म्ये ‘देसया फुक्क् जाति भाषा जिमित यः, जिमिगु ज्यान थें ’। अन लिपा छपु निपु प्याखं, म्ये । उदघोषणया भाला जिगु । क्वछिनातयागु ज्याझ्वः कथं दबुलि दंवनेगु पाः ख्यालःया । ‘अबुया म्हय् भुखाय्’  श्रीकृष्णया ख्यालः । च्वमि, निर्देशक अले मूख्यालम्वः नं । गणेश साय्मि व श्यामसुन्दर नकःमि नं नापं दु । निगू मिनेट हे ख्यालः न्ह्याःमवंनि स्वकुमिपिनि दथुं कालकालु  हासः थ्वल । शान्त जुइत अनुरोध जुल, तर मजू । झन हासः तच्वल । बुलुहुँ हासः होहल्लाय् हिल । हल छगू कथं हुल दङ्गाया ख्यलय् हिल । दबुली अभिनय यानाच्वंपिं श्रीकृष्ण व पासापिं झन झन तःसल्लं संवाद ल्हायेगु कुतलय् । तर, निरर्थक ! पलख लिपा स्वकुमिपिनपाखें दबुपाखे हयेकाल, गुलिसिनं गोलभेडां कयेकाहल, गुलिसिन ख्येँ वानाव्छल । गुलिसिन छु, गुलिसिन छु । कयेकाहःगु लाइभनं टेबुल क्वय् दुपीमाल । तं थुज्वःगु अमूर्त विषयस् ‘तंबैंक’ ख्यालः च्वयाः, स्यनाः, म्हिताः अले क्यनाः ख्यालःया ख्यलय् छगू विशिष्ट थाय् कायेत सफल ब्यक्तित्व श्रीकृष्ण धरानया दबुली जीवनय् गुब्सं अनुभव यायेमनंगु खाइगु स्थितिइ लात । आखिर, वाध्यतावश, दबूया धंकि सालेमाल, ख्यालः पूवंक क्यनेहे मफुत । छुं जुइला, छुं याइला धैगु ग्यासें सकलें कयकय्कुने माल ।  सखे, श्रीकृष्णया कलाकारिताया जीवनय् दक्कले म्हाइपूगु अनुभवया क्षण जुइ थ्व ! 

छगू, मेगु क्षण, ११०२ तछलागाः ३ या न्हि । कविकेशरी चित्तधर ‘हृदय’ सुथय मन्त । न्हिनय् न्यत तुंछे गल्ली सिथं यंकेगु ग्वसाः । थुकिया प्रचार प्रसार व सुचं बीगु भाला मंकाः खलःया । सुथंनिसें टेम्पो छगलय् माइक तयाः येँ, यल चाहुला । टेम्पोय् राजा शाक्य, जि अले श्रीकृष्ण । माइकय् हालेगु ज्या उप्वः धैथें जिगु हे । गुब्सं गुब्सं राजां पाःहिलाबी । लिहाँवयाच्वनाबले, मरु पुलाः प्याफः थ्यन । छक्वः पाःहिलेत श्रीकृष्णयात माइक लःल्हाना । ‘थौं सुथय् झी कविकेशरी चित्तधर हृदयजु आकाझाकां मन्त...’ । थुलि खँपु माइकं न्ववाये क्वमचाःनि श्रीकृष्ण थुपायच्वं भावुक जुयाबिल माइकं न्ववावां हे ह्वाँय् ह्वाँय् ख्वयाहल । मेगु पूवंक छुंहे धायेमफुत, ख्वःसः झंझं तसः जुल । आखिर टेम्पो नं, माइक नं अन हे दिका जिमिसं ।  

११३५ गुंलाथ्व २, 

थकूछेँ, चसः,

थाय्मदु, येँ ।