डा.चुण्डा बज्राचार्य

नेवाःतय् हनेगु याना वयाच्वंगु ततःधंगु नखः मध्यय् पाहांचः¥हे छगू नं खः । पाहांचः¥ये नखः नेवाःत सकसिनं हनेगु यायेगु याःसा थ्व नखः विशेष याना यें (दे) च्वंपिं नेवाःतय्सं तःजिक हनेगु चलन दु । यें दुनेया नेवाः तय्नं विशेष यानाः पचलि भैरबया जात्रा तःजिक हनीगु थाय् क्वने व लुतिमरु अजिमाया जात्रा तःजिक हनीगु थासय् च्वपिं नेवातय् पाहांचः¥हे नखः हनेगु चलन मदु । उगु निगू जात्रा हने माःपिं नेवाःतय्थे हनेगु चलन मदु । पाहांचहे नखः तजिक हनेगु धयागु हे येँया नेवा तयेत म्हसिकेगु खः ।
पाहांचः¥हे हनेगु
पाहांचः¥हे धका चैत्र कृष्ण चतुर्दशी कुन्हु हनीगु नखः खः । थ्व नखः कुन्हु मेमेगु नखः चखःवलय्  थें सुचि नियम यायेथें थ्व नखः हनेत नं वं थिलाः म्वःमि ल्हुयाः सुचि नियम यायेमाः । थ्व नखः कुन्हू विशेष यानाः त्वाः त्वालय्, थाय् थासय् च्वंगु वा फोहरगु थासय् तःलय् दुम्ह लुकुमाःद्यःयात पूजा याना हनीगु नखः खः । थ्व नखःया प्यन्हु न्ह्यो मिजं मचातय्सं साःगाः वा चां त्वपुया तःगु लुकमाः द्यःयात म्हुयाः लुकुमाःगाः सुचुपिचु यायेगु याइ । प्यन्हु लिपा अर्थात चैत्र कृष्ण चतुर्दशी कुन्हु लुकुमाः गालय् बँ थिलाः नीसी यायेगु याइ ।  लुकमाद्यःया गाः सुनां म्हुल वहें लुकुमा गालय् बँ इलेगु ज्या याइ । थथे गाः खनाः सुनां सफा यायेगु याइ वहे मिजंमचा पाहांचहेया लुकुमाद्यःया पाला जुइ । लुकुमाःद्य सुला च्वंम्ह द्यः जूगुलि थ्व द्यःयात बहनी सन्धयाकाः ई निसें त्वाः जःछिया मनुतय्सं छेँय् भ्वय् ज्वरे यानाः भ्वय् छानााः पूजा याः वयेगु याइ । पाहांचः¥हे बलय् मेमेपिं द्यःपिन्त सुथय् पूजा यायेगु याःसा लुकुमाः द्यःयात बहनी सन्ध्याकल निसें पूजा यायेगु याइ । पाहांचः¥हे कुन्हु लुकुमाःद्यःया नापनापं थाय् थासय् च्वंगु पीठ वा अजिमापिन्त पूजा यायेगुया नापनापं गणेश, कुमार कुमारी नं पूजा यायेगु याइ । थ्व दिनय् न्ह्याम्ह हे द्यःद्यःपिंन्त पूजा धयागु याःसां नं विशेष पूजा लुकुमाःद्यः पिन्त पूजा धयागु याःसा नं विशेष पूजा लुकुमाःद्यःयात हे खः । लुकुमाःद्यः पूजा याइबलय् विशेष यानाः मेमेबलय् थें पूजा सामान जूसां लुकुमाद्यःयात पूजा याइबलय् लुंबुँ वहबुँ स्वां तयाः पुजा यायेगु चलन दु । लुँबुँ धकाः तुकंमाया बुँ व्हयाच्वंगु जूसा वहः बुँ धका लैंमाया बुँ तइ । लुँबुँयात लु व वहः बुँयात वहःया प्रतीक धका धाइपिं  नं दु । लुकुमाःद्यः पूजा याये धुंकाः अन द्यःया थाय् च्याका तःगु मच वा द्यः पूजा यानाः मतः ब्यूगु इतालय् चम्चा वा माचाःचाय् अजः फयाः छेँजःछि सकसियां धुंया मिखा कांकां जिगु मिखा तेलाक धकाः सिन्ह तिनाः अजः उलेष्ु  नं परम्परा दु । छखे अजः उला थःगु मिआ तेलाकेगु जूसा मेखे लुकुमाःद्यःया थाय् अजः फयाः अजः उल धाःसा भुत प्रेत, पिशाचतय्सं थी फैमखु अमिगु डरं मुक्त जुइ धयागु धापु दु । लुकुमाःद्य पूजा यानाः द्यःया छाइगु जक मखु लुकुमाःद्यःयात छाःथें छेय् सकसिया वाँगु लाभा नं तयाः भ्वय् नयेमाःगु चलन दु । थ्व नखःया विशष नसा धयागु लाभा जूगुलिं पाहांचः¥हे लाभा नखः धकाः नं धायेगु याः । महायनी बौद्धतय् थ्व नखः कुन्हु लुकुमाःद्यः पूजा याः वने न्ह्यो थःगु छेँ न्यागः स्वना तान्त्रिक पूजा यायेगु  चलन दु । थथे पूजा याये सिधल धायेवं छसिकथं इवः छुनाः विशेष यानाः वाउँगु लाभा तयाः भ्वय् नयेगु चलन दु ।  थ्व नखः मोहनी नखः धुंकाया तःजिगु नखः खः । थ्व नखः बलय् मोहनी नखःबलय्थें न्हूगु वसः पुनाः द्यःयाथाय् देइके वनेग, थःथितिपिं थाय् नखःत्याः वनेगु नं याइ । थ्व नखःबलय् नं मोहनी नखःथें म्ह्याय् मचा, भिनामचाः जिचाभाजुपिं नापनापं पासापिं नं नखत्याः सःतेगु चलन दु । थ्व नखःबलय् पासापिन्त नं नखत्याः सः तेगु याइगुलिं पासाः¥चहे धकाः नं धयागु याः थ्व नखः बलय् पाहां सःता नकेगु याइगु जूगुलि पाहाचः¥हे धका धाल धाइपिं न दु । न्ह्याःगु हे धाःसा नेवाःतय्सं हनाः वयाच्वंगुः नखः चखः मध्यय् थ्व छगू नं खः । थ्बबलय् विशेषयानाः फोहोर  थाय् वा चायातःलय् सुलाच्वंम्ह महाद्यःया पूजा याना न्ह्याकीगु नखः खः । महाद्यः वैदिक काल स्वयां न्हापां निर्सेयाम्ह द्यःखः हिन्दु व बौद्ध मार्गी  निखलं नं मानेयाइम्ह द्यः खः । विशेष यानाः महायानाी बौद्धगार्मीतय् दुने महाद्यःया विस्कंगु थाय् दु । छगू दसुया रुपय् महायना पुुरोहितपिनि देखा कायेगु इवलय् देखाया सुति नियम मयासें द्यालाना च्वने माःथाय् द्यांलाये मफया देखा कयाः पूजाय याना च्वंगु वसतं हे पिहां वःम्ह व्यक्ति चिकुलां महाद्यःयात भेषय् जाकि पव वइम्ह व्यक्ति धायेगु याः । उकिं महाद्यःयात नेवातय् दुने निगूलिं धर्मावलम्बीपिसं माने याइगु खः नासःद्य यात नाट्यश्वर नं धाइ व हे नं महाद्यः धका सकसिन स्यूं ।
चाया तलय् महाद्यः
पाहांचः¥हे नखः हनेबलय् चाया तःलय् च्वंम्ह लुकुमाःद्यः चाम्हुया खने दयेकेगु याइंगु खं च्वये हे न्ह्यःब्वये धुनागु दु । लुकुमाःद्य धयाम्ह लुकुं ब्युम्ह महाद्य खः । लुकुं ब्यूम्ह धयागु सुलाच्वंम्ह खः । उकिं लुकुमाःद्यःया अर्थ छम्ह महाद्यःयात लुमंकाः तच्वंत थाकुक तपस्या च्वन । दैत्यं तःसकं दुखसिया तपस्या च्वनाच्वंगु खनाः महाद्यः खुसि जुया जिं छंगु  तपस्या खनाः प्रशन्न जुल उकिं छं छु  फ्वने धका धाल । महाद्यः प्रकट जुयाःथः याके वर फ्वः धाबलय् व दैत्य तच्वतं खुसि जुयाः महाद्यःवं नं वैगु इच्छाकथं वर बीया बिल । थथे भस्म जुइगु फ्वंगुलिं उम्ह दैत्यया नां हे भस्मासुर जुवन । भस्मासुरं अज्याःगु वरदान फ्वंगु खनाः महाद्यः नं छकः छक्क चाल । भस्मासुरं वरदान काये धुंका महादेवं व्यूगु वरदान धाथेंगु खः, मखु सीक्यत मास्ति वल । उकिं व सीकेत दकले न्हापां महाद्यःया हे छयोें थीत स्वल । महाद्यः ग्याना बिस्यूं वन । भस्मासुर नं महाद्यःयात थीत लितु लिना वन । महाद्यः थःम्हं वर बीया थःहे भष्म जुइगु डरं यानाः भष्मासुर मखंक फोहरगु थासय् दुने सु वन । अथे सु वंगुलिं लुकुमाद्यः जूगु खः । महाद्यःयात भस्मासुर लितु लिना च्वंगु विष्णु खनाः महादेवं व्यूगु वरदानया अन्त यायेगुया लागि बांलाम्ह मिसा जुयाः भस्मासुरया  थाय् वन । भस्मासुर नं  थाय् थ्यंकाः हावभाव यानाः वैगु मन सालाः तच्वंत बालाकं प्याखं हुया क्यन । भस्मासुर नं बांलाम्ह  मिसाप्रति खनाः आकर्षित जुल । अले व मिसां धाःधाःथे यात । मिसां मिसारुपि विष्णुं भस्मासुरयात थःगु ल्हांतं थगु हे छयोँ छक्व थ्यू धका धाल । मिसां धाःथे भस्मासुरं नं थःगु छयोँनय् थिया ब्यूबलय् महादेवं ब्यूमु वरदान महाद्यःयात थिया खः, मखु स्वयेगु पलेसा थःम्हुंतुं  थःगु ल्हाःतं छयोनय् थ्यूबलय् भस्मासुर हे भस्म जुया अन्त जुल । थुकथं महाद्यः चायाःतलय् वा साःगालय् सुलाच्वंगु धयागु धापु थुकथं जूगु खः । पहाचः¥हे बलय् लाभा, ला, अय्ला थ्वं नयाः जूगुः नं पार्वती धया महादेव याःगु धैगु प्रसंग दु । पार्वती गुबले कालीया रुप धारण यानाः मासाहारी द्यः जुइगु जूगुलि, छन्हू पार्वती महाद्यःयात नं थम्हं न.थें नयेत इनाप यात । महादेवं ज्यू धका तुकं व लैंमायाः बुँ व्हयाः च्वगुलिं थःतकीकाः अय्ला, थ्वँया नापनापं ला, लाभा व भ्वय् नल । थ्व हे लुमंके कथं पहांच¥ःहेबलय् लुकुमाःद्य पूजया यायेबलय् लुँबुँ व वहबुँ  तयाः पूजा याये माःगु खः । अथेतु लुकुमाद्यः गाः म्हुयाः खने दयकेसाथं हे लुकुमाःद्यः गाः खंपिसं लुँबुँ वहबुँ तया द्यः खने मदयेक चलन दु । गुम्ह गुम्हसिया धापु ला महाद्यःया मध्यपान याकेत पार्वती हे अय्ला दयेकाः त्वंकल धकाः नं धाः । लुकुमागाः खनीबलय् गालं लः पिंहा वल धाःसा पार्वती अय्ला कयाः लः वःगु नं चलन दु बास्तवबय् गाः म्हुइबलय् लः मुनाः गनं प्यानाः च्वंगु नं जुइफु । अथेतुं पार्वती महाद्यःया थःम्हंथे अय्ला थ्वँ त्वनाः मांसाहारी जूधकाः धाइबलय् महादेवं नं थंः पिशाच रुप कयाः लुँबुँ वहबुँ किकाः अय्ला थ्वँ त्वनाः धका नं धाल धायेगु चलन दु । उकि पहांचः¥हेया पिशाच चतुदर्शी धकाः नं धायगु याः । महादेवं मद्यपानया लागि पिशाच रुप धारण याःगु दिं धयागु चैत्र कृष्ण चर्तुदर्शी  कुन्हु खः । अथेतुं भस्मासुरं महाद्यःया छयोनँय् थीत वना लुकुं व्यूवगु दिं धयागु नं चैत्र कृष्ण चर्तुदशी कुन्हु खः । महाद्यः हे पिशाच जुयाः सुलाच्वंगु जूगुलिं पिशाचरुपि महाद्यःयात पूजा यानाः अजः फयाः अजः थःगु मिखा तेलाकेगु व वरदानया नापनापं भुत प्रेतपिं पाखें मुक्त जुइगु खः । तान्त्रिक पूजा विशेष यानाः वज्राचार्य, शाक्य, तुलाधरपिनि पूजा यानाः वा मोहनी बलय् भुयुफसि,  तुमा, पालुमा पाला वां व्छयगु धयागु लुकुमाःगालय् खः । अथेतुं बउ वां व्छयेमाल धाःसा लुकुमागालय् हे वांव्छयेगु नं याः । उकिं महाद्यः लुकुमागालय् दैगु धयागु हे फोहोर थासय् दैगु खः ।
तिनिख्यलय् सल ब्वाकीगु
पाहांचः¥हेया कन्हय्कुन्हु अर्थात चैत्र कृष्ण औंसि कुन्हु येंया तिनिख्यलय् सल ब्वाकाः जात्रा यायेगु याइ । थ्वबलय् श्री ५ महाराजधिराज समेत तिनिख्यलय् सवारी जुयाः शाही नेपाली सेनां प्रदर्शित याइगु सलः ब्वाकिगु जात्रा स्वयेगु परम्परा दु ।   थ्वबलय् श्री ५ या सरकारया उच्चपदाधिकारीपिंया नापनापं तिनिख्यं छचाख्यलं यक्व मनूत वयाः स्वयेगु याइ । थ्वबलय् सल ब्वाकाः धेंधें बल्ला यायेगु परम्परा  जंगवहादुर बेलायत लिहां वये धुंका जक जूगु खः । थ्व स्वंया न्हापा छम्ह हे जक हे जक सल ब्वाकेगु चलन दु । पाहांचः¥हे व सल ब्वाकीगु वारे महाकालतन्त्र शिव वचनय् थथे न्ह्यो थनाःतगु     दु । चैत्रकृष्ण चर्तुदशी  धका । थ्व कुन्हु चान्हय् लुकुमहाद्यःयात ला, लाभा, अय्ला थ्वँ लुँबुँ आदि छानाः मत बिया मतया कुँया अजलं उलेगुलिं व कंग, अजिमा लुंमडी अजिमा आदि अजिमापिंचाय् देके वना पीह सेवा यायेगुलिं सर्वसिद्ध लाभ जुइ । कन्ह्य कुन्हु चैत्रकृष्ण  औसिं कुन्हू नं पीठ पूजा यानाः व अश्वयात्रा यानाः लहड् बहड् यायेगु ज्यां याना भविष्ययागु अर्थात लिपायागु खँया प्राप्त याये फइ । अश्वयात्रा धका छम्ह सल ब्वाक्यबलय् व सल गुलि वेगं ब्वां वनी उलि हे याकनं देशय् दुःख कस्त मदया दुःख कस्त मदया दुखः कष्त ब्यू वइपिं शत्रु लिचिला वनी । देशय् रोगं दुस्वः वये मफया अति सुख जुइ ।
अजिमापिनिगु द्यः खः ल्वाकेगु
पाहांचः¥हे नखःया छगू मेगु महत्वपूर्णगु द्यः खः ल्वाकेगु खः । पाहांचः¥हे नखःयात तःधंगु नखः कथं हे हनेगु चलन दु । नेवारतय् थः म्ह्याय्मचा भिनाभिचा जक नखत्या सःताः भ्वये नकेगु जक मखु नेपाःदेया संरक्षण यानाःच्वपिं अजिमापिन्त नं भ्वयय् सःता नकेगु परम्परा  द्यः खः ल्वाकेगु प्रचलनं स्पस्त याः । गुणकाम देवं येँ दे निर्माण याये धुंकाः देयात सुरक्षा यायेगु ज्या येँदेया च्यागू थासय् च्वंपिं अजिमापिन्त विल । गुणकाम देवं कलिगत सम्बतः ३८२५ लय यँदे स्थापना याना अजिमापिन्त सुरक्षितयायेत जिम्मा ब्यूगु खँ वंशावली उलेश याना तःगु दु । च्याम्ह अजिमा धयापिं थथे खः ।
१.लुँमधि अजिमा
२. कंगःअजिमा
३. म्हेपि अजिमा
४. तकति अजिमा वा टंकेश्वर अजिमा
५. मैति अजिमा
६.यतमअजिमा
७.बछला अजिमा
८.लुतिमरु अजिमा
लुतिमरु अजिमा छम्ह बाहेक मेपिं फुक अजिमापि पाहाँचः¥हे धुंकाः  चैत्र शुक्ल प्रभिपदा कुन्हु खतय् तयाः जात्रा यायेगु चलन थौं तकनं न्ह्यानाः  वयाःच्वंगु दनी ।  अजिमापिं स्थापना यायेगु ज्या गुणकामदेवं याना वंसा अमिमापिनिगु खः जात्रा ने.सं. ५८० लय् अमर मल्लं याना वंगु खनेदु । थुबलय् अर्थात अजिमापिनि मुर्ति खतय् तयाः येंदेया थःथःगु क्षेत्रय् जात्रा याइगु  खः । पाहाँचः¥हे कुन्हु चान्हय् निसें द्यःपाला व खः जात्रा याइगु गुथियारपिसं द्यः खःयात गमय् तये यंकेगु धका तयेगु याइ । अन थथे गमय्  तयेधुंकाः तिनख्यलय् सल ब्वाके धुंकाः चान्हय् लुतिमरु अजिमा छम्ह बाहेक  फुकं द्यःखः हया तयेधुंकूग जुइ । द्यः खः छखलं मेगु खःया मिप्वाः हिलाबुला याइगु खः । दकले लिपा कंगः अजिमा हयाः दक्व खःयात चाहिलाः मिप्वाः हिलाबुला यानाः द्यः ल्काकेगु ज्या क्वजिइ अनं फुक खः ल्वाकेगु ज्या जुइ । तिनख्यलय् चान्हय् छु इलय् द्यःल्वाकूगु खः वहे इलय् असनय्नं न्हिनय् ल्वाकेमाः धयागु दु । तर थ्व निश्चित रुपं व्यवहारिक मजू । असनय् द्यः ल्वाकीबलय् अजिमातय्गु न्ह्यय् खः न्ह्यय्पु लँ हयेगु चलन दु । असंया न्ह्य्पु लँ थथे खः ।
१.कमलाछि
२.असंगल्ली
३.भोताहिटि
४.बालकुमारी
५.न्हायकंत्वाः
६.थहिटी त्यौड
७.तुंबाह पिनेया त्योड
न्हापा न्हापा ७ खः अजिमा पिनिगु खः ल्वाकेगु जूसा थौं कन्हय् लुमरि अजिमाया खः कंगः अजिमाया खः तवाहाया अजिमाया खःयाना स्वखलःया जक यात्रा जुयाच्वंगु दनी । असनय् अजिमापिनि द्यःखः ल्वाकीबलय् असंमित्सं चतांमरी, ताय् स्वां सिसाबुसा व्हलाः पूजा याइ । थन नं लुमरि व तेबाहाः अजिमापिनिगु खः तयातये धुकां दकले लिपा कगं अजिमाया खः हयाः नि खःयात चाहिकाः छखतं मेगु खतय् (मीप्वाः) हिलाबुला यानाः लिहां वनेगु याइ । थुकियात हे द्यः ल्वाकीगु धकाः धाइ । थुलि क्वचायेवं द्यःखः ल्वाकेगु ज्या नं सिधइ । असनय् व तिनख्यलय् अजिमापिं भेला जुयाः ल्वाकेगुया मू खँ धयागु लुँतिअजिमायात नखत्याः सःतुम्हेसिनं  अन्याय्यात उकियात कयाः सहलह ब्याकूगु खः धका धयागु याः । थ्व खँ थुकथं जुल धयागु धापु दु । पाहांचः¥हेया नखःया नखत्या यंदेंया च्याम्हं अजिमा व अजिमाया मचातय् सःता नकूगु जुया च्वन । च्याम्ह अजिमापिं मध्यय् दकले मज्युम्हं व आपा मचाखाता दुम्ह अजिमा धयाम्ह लुतिअजिमा खः । मेमेपिं अजिमापिं थें लुतिमरु अजिमानं थःतता केहेंपिं थें मचाखाचापिं ज्वना नखःत्इा वंगु जुयाच्वन । नखःत्या सःतूपिसं लुतिमरु अजिमा छम्हसित क्वहेंक व्यवहार याःगु जुयाच्वन । मेमेपिन्त वांलाक नसा नकाः सत्कार याना लुतिमरुअजिमा छम्हसित बांमलाक व्यवहार याःगु जुया च्वन । भ्वय् सतू थाय् अमित नकेगु सुनानं वास्ता मयाःगु नं जुयाच्वन । लुतिमरु अजिमाया मचातय्सं नये पित्यात धकाः मांम्हसित पिंरे याःबलय् नखत्या सःतुम्हेसिंन का गुलिजक हाले फूगु का, नः धकाः बासिगु मरिं मचातय्त कयेका धाल । उगु मरिं लुतिअजिमाया मचातय् छयोंलय् लाना हि वल । हि बम्ह मचाया छयोनय् हि हुया व हे भ्वाथ नखत्याः सःतुम्ह मनूया ग्वाखंचाप्वालय् सुचुका वल । नखत्या सः तुम्हेसिनं बामंलागु व्यवहार याःगुलिं लुतिमरु अजिमा थः मचाखातायात छुं हे मनकूय छेंय लिहां वल । लँय् छथाय् मिसा छम्हसिनं फसि छग्वः मिया च्वंगु लुतिमरु अजिमां खनाः वहे फसि छग्वः ज्वना छेंय् वनाः मचातय्त दयेकाः नकेत स्वःबलय् व फेरि फुकं लुं जुल । अन ं लिपा लुतिमरु अजिमा मेमेपिं अजिमापिं स्वया तःमि जुल । लिपा दँया पाहाचः¥हेबलय् न्हापा दक्व अजिमापिन्त नखत्याः सःतुम्हसिनं हानं  नखत्या सतल । मेमेपिं अजिमा व अमिमचात स्वयां लुतिमरु  अजिंमा थः मचातय्त उप्वः झः झः धायेक तिसा वसतं तिइकाः नखत्या वन । न्हापा अपमान याम्ह नखत्या सःतुम्हसिनं मेमेपिं अजिमापिन्त स्वया  बालांक तिसा वसतं छाय्पियावम्ह लुतिमरु अजिमा थः मचातय्के  च्वंगु तिसा फुकं भ्वय् ब्वयय् तयाब्यूगु भ्वय् नं बालांक तयबिल । भ्वय् इबलय् लुचिमरुअजिमां थः मचातय्त तयब्यूगु भ्वय्  नके मब्यू । थःयाके च्वंगु व मचातय्के च्वंगु लिसा फुकं भ्वये ब्व्यय् तयाः थ्व भ्वय् झीत नकूगु  मखु तिसा वसःयात नकूगु खः धका धाल । न्हापाया पाचांचः¥हे बलय् नखत्या वःबलय् मचातय्सं नये पित्यात धकाः धाःबलय् का नःधका गंगु बासिगु मरि कयेकाः हयाः घाः जुयाः हि पिंहा वःगु लुमके  कथं न्हापा हि हुयाः ग्वाखंचाय् स्वचाका थकूगु भ्वाथः लिकया क्यन । लुतिमरु अजिमां अथे याःगु खनाः नखत्या सतूम्ह मछाला अन न्ह्योने मच्वंस्य वन । अथें जूगुलिं लुतिमरुअजिमा छम्हसिच पाहांचः¥हे स्वंया प्यला न्ह्यो जात्रा याना थंहिति तये हैगु खः । थुकथं लुतिमरु अजिमा छम्ह बाहेक मेपिं फुक अजिमापिं चैत्रशुक्ल पारु कुन्हु जात्रा यायेगु याइ वया कन्हय् कुन्हु लुमरि अजिमा, तेबाहाः अजिमा कंग अजिमा स्वम्ह  अजिमापिं  द्यः जात्रा यानाः चान्हय् तिनिख्लय् व न्हिनय् असनय् द्यः ल्वाकेगु याइगु खः ।