•  सानुराजा शाक्य

लोकेन्द्र विष्टया राजिनामां एमाओवादी कमजोर जुजुं वनाच्वंगुयात थप पुष्टि यात । एमाओवादीं कांग्रेस एमालेनाप याःगु सोह्र बुँदे सहमति धुंकाः एमाओवादी पार्टीया विस्कं औचित्यतायात पुष्टि याये मफइगु लँपु ज्वन । थ्वया दथुइ एमाओवादीया नेता कार्यकर्तात धमाधम निस्क्रिय जुइगु, विप्लव माओवादीपाखे आकर्षित जुइगु वा एमालेय् वनेगु क्रम न्ह्याःगु दु । एमाओवादी अध्यक्षया मिखाय् स्खलित जुयाच्वंगु एमाओवादीया शक्तियात स्खलनं पनेत कांग्रेस एमालेनाप सहमति यायेमाःगु धकाः धायेगु याः तर थ्व हे सहमति एमाओवादीया स्खलनयात पनी कि एमाओवादीया विस्कं अस्तित्वयात इन्कार यानाः एमालेकरणय् समाहित जुइ धकाः स्वयेत यक्व ई पिइ माली थें मच्वं । नकतिनि नं एमाओवादीया छम्ह प्रभावशाली नेता लोकेन्द्र विष्ट पार्टीं राजिनामा यानागु घोषणा याःगु दु । लोकेन्द्र विष्ट धाःम्ह उम्ह व्यक्ति खः गुम्ह न्हापांगु संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना तथा शक्ति बाँडफाँड समितिया नायः खः । वयागु हे नेतृत्वय् पहिचान व सामथ्र्यया लिधंसाय् झिंप्यंगू प्रदेशया अवधारणा बहुमतं पारित यानाः संविधानय् छ्वःगु खः ।
एमाओवादीया संगठन डेड लक जुयाच्वंगु नं यक्व दयेधुंकल । महाधिवेशन याना नं पदाधिकारी चयन याये मफयाः थातं लानाच्वंगुयात तकं व्यवस्थापन याये फयाच्वंगु मदु । थ्व कारणं संगठन परिचालन मजुइगु अवस्थायात भिंकेगु लँपुइ नं वने मफया दुवातय् आतापात जुयाच्वंगु अवस्था दु धकाः एमाओवादीया हे अध्यक्षनिसें मेपिं नेतातसें धयाच्वंगु दु । पार्टीयात न्हू कथं पुनर्गठन यायेमाल धकाः यक्व नेतातसें सुझाव बिलं नं सुधारया लँपु याकनं यंके माल धाइगु तर गुबलें नं सुधारयानितिं पहल मजूगु अवस्थां एमाओवादीया हे यक्व केन्द्रीय नेतात वाक्क दिक्कया अवस्थाय् दु । पार्टीयात न्हूगु ढंगं वैचारिक, सैद्धान्तिक व सांगठनीक रुपं सुदृढ याये मफत धाःसा एमाओवादीय औचित्यता फुइ उकिं जिं छुं हे पदय् च्वने मखु तर पार्टीया ज्या धाःसा यानाच्वने धकाः एमाओवादी नेता बाबुराम भट्टराईनं महाधिवेशनया इलय् उपाध्यक्ष पद त्याग यानाः तकं दवाव बिउगु खः । तर व इलं निसें एमाओवादीं अध्यक्ष छम्ह जक तया केन्द्रीय समिति गठन याःगु नं दत्या दइन । थुकथं संगठन नं धमाधम फंक्सन मवइगु लँपुइ एमाओवादी दु ।
संविधान हयेगु सोह्र बुँदे सहमति धुंकाः एमाओवादी व एमालेया दथुइया फरकपन मन्त । फुक्क थासय् सम्झौता जक यानाः थःगु मुद्दा त्वःतेगु खःसा उज्वःगु मुद्दा ल्ह्वँ हे मल्ह्वँनेगु बुद्धिमत्ता जुइगु खः । एमाओवादीं क्रान्तिकारी चरित्र त्वःतूगुला न्हापा हे त्वःते धुंकल । भतिचा परिवर्तनया पक्षधर खःला धइगु नं संविधान जारी जुइगु इलय् तक व नं ल्यनी थें मच्वन । क्रान्ति यानाः वःम्ह जूगुलिं प्रचण्ड नां छगू इलय् तक परिवर्तनया बाहक व समकालिन नेपाःया मेमेपिं कम्युनिष्ट नेतात स्वयां पाःगु खनेदुगु खः तर अन्तत संविधान जारी जुइगु इलय् तक वया पुष्पकमल दाहाल यात प्रचण्ड धकाः सःता च्वनेगु औचित्यता नं मदइगु जुल । उकिं पुष्पकमल दाहालयात आः नं प्रचण्ड धकाः सम्बोधन यानाच्वनेमाःगु आवश्यकता मदगुलिं थनिनिसें एमाओवादीया अध्यक्षयात प्रचण्ड धकाः मखु पुष्पकमल दाहालया रुपय् हे न्ह्यथनेगु सान्दर्भिक जुइगु खंगुलिं आवंनिसें जिगु लेखय् प्रचण्डया सान्दर्भिकता मन्त पुष्पकमल दाहल धकाः न्ह्यथनेगु प्रण जुल । यथास्थितिवादी राजनीतिज्ञतसें प्रचण्डयात पुष्पकमल दाहालया रुपय् हयेत संविधानसभाया न्हापांगु चुनावया लिच्वः धुंकाः निसें हे कुतः जूगु खः गुगु अन्तत सोह्र बुँदे सहमतिनिसें सफल जुल । छम्ह राजनीतिज्ञ घटना विशेषं प्रभावित जुया सही मुद्दायात त्याग यायेगु निर्णय काइपिं नेतात मुलुकया नितिं परिवर्तन वाहक जुइफइमखु । पुष्पकमल दाहालया मिखाय् एमाओवादी चुनावय् बूगु कारण पहिचान सहितया संघीयताया पक्षय् सः तःगुलिं खः धइगु जुल । उकिं पहिचान सहितया संघीयता त्वःतेगु मौका मालाच्वंगु इलय् लाक्क तःभुखाय्या कारणं नेपाःया राजनीतिक डेडलक याकन ज्यंकेगु मनगढन्ते तर्कया लिधंसाय् सत्तारुढ दलनाप सम्झौता यानाः पहिचान सहितया संघीयताया मुद्दा त्वःतेगु अवसर चू लात ।
एमाओवादी एमालेकरणया लँपुइ लिलाक वनाच्वंथें मेखे एमाले धाःसा राप्रपा नेपालकरणया लँपुइ वनाः खसोखास राष्ट्रवादी जुइगु लँपुइ दु । एमालें ०४७ सालया संविधान जारी जूगु इलंनिसें धर्मनिरपेक्ष नेपाः जुइमाःगु फरक मत तया संविधानयात समर्थन याःगु खः । उगु फरकमतं आखिरय् ०६३ सालया जनआन्दोलनं वःगु राजनीतिक परिवर्तन नेपाःयात धर्मनिरपेक्ष दयेका एमालेया फरक मत सही खः धइगु क्यन । थ्व धर्मनिरपेक्षताया बारे एमालेया फुक्क दस्तावेज, महाधिवेशनया प्रतिवेदन निगुलिं संविधानसभाया चुनावया घोषणापत्रय् नं पक्षधरता क्यना हे न्ववागु खः तर थौं एमालेया नायः खड्ग ओलिं धर्मनिरपेक्षता त्वतेगु स्पष्टता यानाः मस्यौदा संविधानय् वःगु सुझाव मेगु कार्यान्वयन मजूसां धर्मनिरपेक्षा लिकायेमाः धयागु सुझाव कार्यान्वयन यायेगु धाये धुंकल । खय्तला थ्व एमालेया संस्थागत निर्णय मखु तर ओलिंया निर्णयया सति एमालेया केन्द्रीय कमिटी नं वनेत तयार जुइमखु धइगु आधारत खनेदयाच्वंगु मदु । 
थ्व थी थी घटनायात दुवाले बलय् संविधान जारी जुइधुंकाः नेपाःया राजनीतिक दलतय् धु्रवीकरणया दिशां न्हूगु हे मोड काइगु खनेदत । छथाय् एमालेया नेता योगेश भट्टराई नं खःगु हे धाःगु खः छगू दशक दुने नेपालय् यक्व राजनीतिक पार्टीत दइमखु, कांग्रेस एमाले जक ल्यनाच्वनी । घटनाक्रमं एमाओवादीया औचित्यता मदयेधुंकाः एमाले बल्लाइगु स्वभाविक हे जुल । राप्रपा, राप्रपा नेपाल थेंजाःगु दक्षिणपन्थी पार्टीतय् मुद्दा नं एमालें हे क्वबिया बिइबलय् दक्षिणपन्थी दलत नं थःगु अस्तित्व तंके मालीगु जुल । संविधान जारी जुइधुंकाः छु आः थें यक्व पार्टीत ल्यना च्वनीला ? छगू न्ह्यसः जबरजस्ती दनेगु याः । थ्रेसहोल्डया व्यवस्था मजूसां प्रस्तावित संविधानं यक्व पार्टीतय् भूमिकायात निस्तेज याइगु खनेदु । मस्यौदा संविधानया धारा २६४ उपधारा ४ य् दलया थी थी तहया कार्यकारिणी समितिइ नेपाःया विविधता कथं समावेशी सहभागिताया व्यवस्था यायेमाः धइगु वाध्यात्मक व्यवस्थां एकल जातीय लिधंसाय् वयाच्वंगु यक्व पार्टीतय्त संविधानं हे पनेत स्वःगु दु ।
लिपा भविष्यय् राजनीतिक दलया रुपय् काग्रेस ल्यना च्वनेफु, एमाले व एमाओवादीया विलय जुयाः कम्युनिष्ट पार्टी नामं दल दयेफु थुकी, आदिवासी जनजाति मधेसी लगायत समुदाय दुथ्याःगु सङ्घीय समाजवादी फोरम पार्टी गुगु कांग्रेस एमाले स्वयां विस्कं धारया लँपु ज्वनाः पहिचान, समावेशी मुद्दायात ज्वनाच्वनी उज्वःगु पार्टीया जक संभावना दुगुलिं यक्व मधेसी दल लगायत लिम्बुवान, थरुहट, खुम्बुवान थें जाःगु जातीय दलत नं म्वायेत थाकुइ ।