वैशाख १२ गतेया विध्वंशकारी महाभूकम्पं देशय् तःधंगु धनजन, मानवीय क्षति यात । मूल भूकम्प लिपा नं न्हिं न्हिं धइ थें पराकम्पनतसें मदिक्क लिनाच्वनी । पलख हे स्थीर नुगलं च्वनेगु स्थिति मदयाबी । क्षण क्षणय् वइगु भुखायया झट्कातसें मनूतय् नयेगु, च्वनेगु, द्यनेगु फुक्क छखे लाकाबी । तःभुखायया लिच्वलं मनूतय् नुगलय् तःधंगु भय, त्रास, चिन्ता थनाबी । आः छु जुइ ? अले छु जुइया त्रास, शंकां पलपल असुरक्षाया भावनां सकलें आक्रान्त जुइ । थुलि मनू सित । थुलि घाःपाः जुल । गां गामय् छेँत पाःताः जुल । पहाड पहाडय् चलः वन । मनूतय् जीवन भयावह स्थितिइ लात । विनाश, विध्वंशया खबरत वयाच्वनी । गुलिखे मनूतय् छेँ दुनी । पालया बास जुइ । मिसा, मचा, वृद्धवृद्धातय् जीवन संकटय् लाइ । पीडिततयत राहत वितरण यायेगु ज्या जोडतोडं जुल । सरकारं प्रचार प्रसार याइ । पीडिततसें धाःसा पाल मदयाः खुल्ला सर्गः क्वय् कष्टप्रद जीवन हनेमाल । आर्तनाद प्वंकी ।

महाभूकम्पं नयेगु, त्वनेगु, द्यनेगु संकट हःगु ला प्रष्ट हे जुइ । तर महाभूकम्पं मनूतय् नुगलय् थनाब्यूगु भय, त्रास व असुरक्षाया वातावरणं मानसिक तनाव तीब्र यानाबी । पीडित मनूतय् नुगः भय, त्रासं ग्रस्त जुयाः अस्थिर, धैर्यहीन जुजुं वनाच्वंगु दु । भुखायया परिणामं भौतिक क्षति जक मखु मनूतय् मानसिक क्षति नं गाक्कं यानाबी । भुखाय पराकम्पनतय् पुनरावृत्तिं मनूतय् नुगः तयां तये मजियाः छटपट यानाबी । महाभूकम्पं लाकीगु मनावैज्ञानिक दुष्परिणामयात च्यूताः तयाः वैशाख १२ लिपा मनोचिकित्सक, मनोवैज्ञानिकतसें टिभी, रेडियो, पत्रपत्रिका मार्फत् मनोपरामर्श बी । मनोत्रास, शंका, पीर, असुरक्षाया भावं अति ग्रस्त जुल कि दीर्घकालीन जटिल मनोरोगं हमला यायेफु । थुज्वःगु मनोरोग जीवनपर्यन्त तसकं घातक जुइ । भूकम्पं हःगु त्रास, भयपाखें तापाक्क च्वनेगु अभ्यास यायेमाः । मनोरञ्जनपाखे ध्यान छ्वयेमाः । पासापिं, नाता कुटुम्बलिसे न्ह्याइपुक्क खँल्हाबल्हा यासें भुखाचं हःगु त्रास, भयया धुनं मुक्त जुइगु कुतः यायेमाः । मनोविज्ञतसें भुकम्पं लाकीगु मनोवैज्ञानिक आघातपाखें गय् यानाः सुरक्षित जुइगु सल्लाह, सुझावत बी । भुखाचं मचातयत लाकेफुगु बांमलाःगु लिच्वः पनेत नं अनेक कथंया नुगः बहलय् यायेगु ज्याझ्वःत न्ह्याकेमाः । म्ये न्यनाः, हायेकाः, प्याखं हुलाः नुगःया ग्याःचिकु, त्रासपाखें बिस्युं वने फयेकेमाः । पुचः पुचः मुनाः अनुभवत आदानप्रदान यायेमाः । नुगःयात एकसूरं त्रास, भय, असुरक्षाया भावय् केन्द्रित मयासे नुगः मेखेर चकंके फुसा तनाव शान्त जुइ । नुगः स्थीर यायेफइ । तनाव, मनोचिन्तापाखें मुक्त गय् जुइगु थ्वबारे यक्व हे जनचेतना थनेगु ज्या जुइ ।

कलाकारतय थाय् थासय् प्रभावित क्षेत्रय् वनी । संगीत कार्यक्रमत न्ह्याकी । सतक नाटक क्यनी । ख्यालः, मनोरञ्जनया ज्याझ्वः न्ह्याकी । भुखाचं यानाः नुगः थाते मलाःपिंत नुगः क्वातुकेगु उपचार कथं संगीत, कला, ख्यालः, प्याखं, खेलकुद, साहित्यिक ज्याझ्वः छ्यली । मनोरोगया उपचारया ज्याय् देशया ततःधंपिं कलाकार, म्ये हालामि, हास्यकलाकारत प्रभावित क्षेत्रय् वनी । तःभुखाचं    थंगु तनावयात इलय् हे व्यवस्थापन याइ । थथे मयाःगु जूसा यक्व मनूत असाध्य मनोरोगं पीडित जुइगु जुइ । भुखाय् लिसे सामना यायेत मनोवैज्ञानिक उपचार विधि अतिकं अनिवार्य, आवश्यक खः । जुइ । तःभुखाचं प्रमाणित याइ ।

दुःख, पीडा, विध्वंसया इलय् पीर, चिन्ता कयां जक मज्यू । थुकिं झं नुगः क्षीण यानाबी । शक्तियात गले यानाबी । अले नवनिर्माण असम्भव जुइ ? न्हिलेगु, सकारात्मक सोच यायेगु, न्ह्याइपुकेगु बिचाः, सोचं ऊर्जा बी । नवनिर्माण यायेगु शक्ति बी । उकिं विपदया घडिइ नं इलय् ब्यलय् मनोरञ्जनया ज्याखँय् नं मन बीमाः । छ्वयेमाः । मनोविज्ञतसें धाइ । देशय् थौंकन्हय् नेतात लुमनी । मनय् तनाव लुइ । नुगःया आशा उमङ्ग फुक्क भङ्ग जुइ । देशया अस्थीर राजनीतिं मनूतय् नुगः फुक्क विध्वंश यानाबी । राजनीतिक महाभूकम्पं थौं देश क्षतविक्षत खनेदइ ।

तर थांैकन्हय् राजनीति वृत्तय् छगू निगू च्वांक ख्यालःत पिहां वइ । थुकिं पीडित आम जनतायात झ्यातुगु नुगलय् भचा मनोरञ्जन थनाबी । दिक्क वाक्क जुयाच्वंपिं भुकम्प पीडिततयत महाभूकम्पया त्रास भताभुङ्ग राजनीतिक तनावं मुक्त यानाबी ।

एमालेया अध्यक्ष केपी ओलीं भूकम्प प्रभावित क्षेत्रय् वनेत्यंपिं थः कार्यकर्तातय्त उपदेश बी, “कार्यकर्तात ! प्रकोपं प्रभावित जनताथाय् वनेबलय् नायुक खँ ल्हा, नम्र जू । कडा बोली पिकाये मते ।” गोली थुज्वःगु बोलिया निंतिं प्रख्यातम्ह ओलीया थ्व उपदेश लुमंकाः थौकन्हय् पाल–पालय् च्वंपिं भूकम्प पीडित जनता प्वाः स्याक्क स्याक्क न्हिलीगु हँ । फुक्क ग्याःचिकु ल्वःमंकीगु हँ । धन्य ओली ज्यू ! छिगु जोक यक्व तनावग्रस्त रोगीतयत राहत जुयाब्यूगु दु । मेमेगु नं थुज्वःगु हे हास्यप्रधान जोकत बियाः भूकम्पपीडिततय् मन तयाबियादिसँ । याउँका बियादिसँ । अनुरोध दु ।

थौंकन्हय् भूकम्पया प्रकोपं नुगः क्वतुंपिं नेपालीतयत हास्यास्पद जोक न्यंकाः न्ह्याइपुकेगु ज्या कांग्रेस नेतृ गिरिजापुत्री सुजाता कोइरालां नं यानाच्वंगु खनेदु । प्रधानमन्त्री सुशील कोइरालाया प्रम पद वनीगु हल्ला वइ । अले सुजातां जोक त्वःती, “आः प्रधानमन्त्री जुइत योग्यम्ह जि खः । जि प्रधानमन्त्री जुइ । जुइ हे माः ।” सुजातां हावाय् त्वःतूगु थ्व जोक फसं फसं भूकम्पपीडिततय् पाल पालय् थ्यनी । तःभुखायया महाकम्पन, पराकम्पनं सात्तु वंपिं जनता भय, त्रास ल्वःमंकाः पलख न्हिली । “क्या च्वांक जोक ! न्हिले पी हे मफुत” सुजाताया जोक न्यनाः मनूत हाला हइ ।

मेगु छगू जोकं थौंकन्हय् भूकम्पपीडिततय् नुगलय् बजार काइ । थ्व जोकं नं मनूतयत पलख जक सां न्हीकी । इमि भय, त्रास ल्वःमंकाबी । पर्यटन मन्त्री एमालेया कृपासुर शेर्पाया डि.एन.ए.या परीक्षण एमालेया नेता भाजु केपी ओलीं याःगु जुयाच्वन । उकिइ सहयोगी विद्यादेवी भण्डारी जुइ । छम्ह युवकं कृपासूरयात ‘जिमि अबु’ धाइ । नागरिकता दयेकेमाःगु खँ हइ । कृपासुरं व युवकयात काय् स्वीकार याइमखु । ‘डिएनए टेष्ट याये’ हाथ्याः बी । तर ओलीजुं कृपासुरयात गोप्य कोथाय् यंकी । डिएनए परीक्षण याइ । व युवक कृपासुरया काय् खः । ठहर जुइ । मन्त्री कृपासुरं व युवकया परिवारनाप च्वनाच्वंगु तस्बिर पिहां वइ । केपी ओली डिएनए परीक्षण कलाय् माहिर । दक्ष । थ्व जोक नं थौं मनूतय् मनोरञ्जनया विषय जुइ । थुकिं भुखाचं घाःलाःपिं पीडिततयत पलखसां न्हिलेगु अवसर बी ।

खः । राजनीतिक वृत्तयु झाकाझुकु खनेदइगु थुज्वःगु जोकं भुखाचं नुगः स्यनाच्वंपिंत क्षणिक जक जूसां न्हीका बी । इमिसं पलख दुःख ल्वःमंकी । तर छाय् थें  जितः धाःसा थुज्वःगु जोकत न्यनाः नुगलय् झं फियां फीमफुगु तःच्वःगु राजनीतिक पराकम्पनया अनुभव जुइ । तनाव झं दुगंछि जुइ ।

–०–