– पुष्कर माथेमा

संसदीय व्यवस्था धइगु दुगुचिया छ्यँ ब्वयाः खिचाया ला मीगु पसः खः धइगु धापू हानं छक स्पष्ट जूगु दु । थ्वहे दिल्लाथ्व चौथी व पञ्चमी निन्हुयंकं देयन्यंक मञ्चन जूगु नेपाःया संविधानया प्रारम्भिक मसौदाय् जनताया बिचाः मुनेज्याया दबूप्याखंपाखें थ्व खँ पुष्टि याःगु दु । संविधानसभाय् थ्यंकेत ताःलाःपिं अधिकांश सभासदत नेपाःया निश्चित एकल समुदायया निंतिं जक ल्वःगु व इमिगु जक हित याइगु संविधानया मसौदाय् मत बीगु निर्देशनय् छ्यं क्वछुकाच्वंगु इलय् व मसौदाबारे जनताया बिचाः कायेगु धइगु छगू दबूप्याखंसिबेँ अप्व छुं जुइफइमखु ।

संविधानसभाय् ह्विप लगे जुइमखु धइगु मान्यता दुसां स्वंगू मिनेटया दुने गुकथं मसौदाया समर्थनय् सभासदतपाखें सः थ्वल, व ह्विपबिना सम्भव जुल धाये थाकु । असार १६ गते बहनिइ संविधानसभाया मुँज्याय् हथाय्पथासं न्ह्यब्बःगु संविधानया प्रारम्भिक मसौदा प्रतिवेदन ध्वनिमतया आधारय् पारित जुल । सः मदुपिनिगु नं प्रतिनिधित्व यानाः इमिगु वां स्थापित यायेगु आदर्श क्वबियाः न्हूगु नेपाःया जग स्वनीगु संविधान दयेकेया निंतिं गठन जूगु संविधानसभाया दुने घोषणा जुल – मज्यू धइगु सः तायेमदुगुलिं थ्व प्रस्ताव पारित जूगु घोषणा याना । अर्थात् पुलांगु हे नेपाःयात खसीकरण यानायंकेगु मार्गचित्रप्रति असन्तुष्ट सः अल्पमतया कदर यायेमा धइगु मान्यतायात सम्मान यायेमाः धाइगु लोकतन्त्रय् अपमानया शिकार जुल ।

संविधानया मसौदाय् दुथ्याकातःगु प्रावधानतय्त दुवालेबलय् थ्वया नियत देसय् ताःईनिसेँ न्ह्यानाच्वंगु एकात्मवादी शासन शैलीयात वैधानिकता बीगु हे जक खनेदु । खस भाय्या हालिमुहाली अप्वयेकेमाःगु दु, शासनसत्ताया खस आर्यया वर्चस्व कायम यायेमाःगु दु, खस भाय्बाहेक मेमेगु मांभाय्या थपूया निंतिं देसं लगानी यायेम्वाःगु व्यवस्थायात संवैधानिक कथं स्थापित यायेमाःगु दु, खस आर्ययात नं आरक्षणय् दुथ्याकेमाःगु दु, खँय् ब्रम्हु बाहेक निर्वाचित मजुइगु वातावरण सुनिश्चित यायेमाःगु दु, आदिवासी जनजातित नापं च्वना ज्या याइगु स्थानीय निकायतयत कमजोर यायेमाःगु दु – अकेँ हे न्ह्याथे यानाःसां थ्व संविधान हयेत छथ्वः छ्यनं चुया सनाच्वंगु दु ।

प्रजातन्त्र, पञ्चायत, लोकतन्त्रया नामं ताःईनिसेँ नेतातय्सं नेपाःया बहुसङ्ख्यक जनतातय्त ध्वं लानावयाच्वंगु दु । थौँ संविधान हयेगुया नामय् आदिवासी जनजातिविरुद्ध जुयाच्वंगु षडयन्त्र नं व हे अभ्यासया छगू कडी खः । आदिवासी जनजातिया बहुमत दुगु संविधानसभायात षडयन्त्रमूलक ढङ्गं विघटन यानाः इपिं अल्पमतय् लाःबलय् भ्वखाचं कयाच्वंगु थजाःगु प्रतिकूल परिस्थितिया लबः कयाः उत्पीडित वर्गया पीडाय् थप पीडा बीगु संविधान हयेत हथाय् चायेगु धइगु छगू मेगु षडयन्त्रसिबेँ छुं मखु ।

न्हापांगु संविधानसभा विघटन यायेगु झ्वलय् सर्वाेच्च अदालतया उजंया दुहाइ बिइत निपलाः न्ह्यःनेवंपिं राजनैतिक दलत आः वहे सर्वोच्च अदालतया उजं पालना यायेमाःगु बाध्यताय् संविधानसभा मदु धाधां दिकी धाःगु प्रक्रियायात अतेरी जुयाः न्ह्याकायंकल । सार्वभौमसत्तासम्पन्न जनताया अधिकारयात कुण्ठित यानाः बहुसङ्ख्यक जनताया पहिचानयात अपमानित यानातःगु थ्व मसौदाँ न्यायमूर्ति कथं हनातःगु सर्वाेच्च अदालतया नं अपमान याःगु दु । उलिजक मखसे नामाङ्कन व सीमाङ्कन याना जक मसौदा हःसा जिइ धकाः राष्ट्रपतिं व्यक्त याःगु भावनायात नं लाकामं च्वानाः वयकःयात नं संविधानसभां अपमान याःगु दु ।
 
इलय् ब्यलय् राजनैतिक हस्तक्षेपयुक्त निर्देशन बियाः कार्यान्वयन तकं याकावयाच्वंम्ह सर्वाेच्च अदालत थौँ थःगु आदेशविरुद्ध खुला रूपं न्ह्यानाच्वंगु प्रक्रियायात मूकदर्शक जुया गथेयाना स्वयाच्वने फत – थ्व तसकं अजूचायापूगु खँ खः । संविधानया मसौदाप्रति असन्तुष्टिया सः सतकय् प्वंकाच्वंपिं राजनैतिक दल वा कानुनविद्त थ्व गैरकानुनी प्रक्रियाबारे सर्वाेच्चया खापा ध्या ध्या याः वनेत छाय् लिचिलाच्वन – थ्व मेगु अजूचायापूगु खँ खः । 

व्यवस्था थःहे बांलाइगु वा बांमलाइगु मखु, व जनमुखी जुइ वा मजुइ धइगु खँ वयात न्ह्याकीपिँं न्ह्यलुवाःतयगु मानसिकताय् निर्भर जुइ । जातीय विविधताया सौन्दर्ययात विभाजनया बीजकथं व्याख्या याइगु सोचया हालिमुहाली दुगु नेतृत्व तहया हुनिं जनताया हिं न्ह्याकूगु लोकतन्त्रिक गणतन्त्रया खुसी प्रदूषित जुयाच्वंगु दु । २५० दँनिसेँया विभेदकारी नीतिं सीमान्तीकृत जुयाच्वंपिन्त अधिकारं वञ्चित यानाः क्वतेला हे तयेगु व शासन प्रणाली सहभागी मयायेगु नियत अझ नं ल्यना हे च्वंगु दनि धइगुया स्पष्ट दसि संविधानया मसौदा हे खः । थजाःगु अधिनायकवादी मानसिकतां ग्रस्त वर्तमान संविधानसभापाखें जूगु सुझाव मुनेगु ज्या उपलब्धिमूलक जुइ, जनताया सुझावयात हनाः इमिसं थःगु पूर्वाग्रहलं ग्रस्त सोचयात हिली धइगु खं स्वैरकल्पनाय् जक सम्भव जुइफइ ।

नेपाःया राजनैतिक ख्यलय् सम्भवत दकलय् प्रदूषित नियतं जाःगु १६ बुँदे सहमतिया जगय् धस्वाःगु संविधानया मस्यौदा पितहयेमलावं तीव्र जूगु विरोधया सलय् दुने थ्वप्रतिया जनताया भावना प्रतिविम्बित जूगु दु । जनतां थःगु प्रतिनिधिकथं सभासदतय्त संविधानसभाय् छ्वसां इमिगु जनविराधी पलाखय् सार्वभौमसत्तासम्पन्न जनता मूकदर्शक जुया च्वनिमखु धइगु सत्यया दसू संविधानया मसौदा च्याकेगुनिसें नेपाल बन्दतकया क्रियाकलाप खः । जनताया नामय् जनप्रतिनिधि धाःपिंसं जनविरोधी संविधान हयेत्यंगुया विरोधय् खबरदारी स्वरूप पिलूगु थौंकन्हय्या आक्रोश ट्रेलर जक खः, उत्पीडित समुदायया पहिचान व अधिकार सुनिश्चित जुइगु व एकात्मवादी प्रावधानतय्त मभिंकुसें संविधान हल धाःसा स्वंगूगु जन–आन्दोलनयात सुनां नं पनेमफइगु सत्ययात संविधानसभां मथुइकुसे मगाः ।

- o -