पहिचान अर्थात् म्हसीका आःया नेपाःया राजनीतिया केन्द्र विन्दुइ वःगु दु । छुं नं वस्तु, मनूलिसेंया जीवजन्तु, वनस्पति अले घटना परिघटनायात म्हसीके मीगु नां हे उगु वस्तु, जीव वा परिघटनाया पहिचान धकाः धाये फइ । थ्वहे म्हसिकां उकिया बारे धारणा, दृष्टिकोण, रवैया, व्यवहार निर्धारण जुइ । गथे कि रामबहादुर धाइम्ह मनुखं छितः ब्वः बिल धकाः छि विश्वासयाम्ह मनुखं धायेवं छितः रामबहादुरप्रति तं वइ । उम्ह रामबहादुर मखु, रामबहादुर धम्ह मचा छम्ह खः धकाः धाल धाःसा छिं ‘ए मचा ला’ धकाः धयादीगु जुइ ।
सुं नं अनाथ मस्तय् चर्चा वल धाःसा इमित छिं इमित आश्रय बीत अनाथालयया ख“ पिथनादी । अथेहे तुं गरिब जेहेन्दार विद्यार्थी धाल धायेवं इमित छात्रवृत्ति बीमाःगु ख“ पिहा“ वइ ।
छिगु जिगु म्हसिकाः नेपाःया नागरिकया हैसियतय् दुगुलिं हे वास्तवय् छि–जि नेपाः राज्यया छम्ह नागरिकया हैसियतं उपभोग याये खनीगु संविधानं प्रत्याभूत मौलिक व मेमेगु हक अधिकारं दुगु खः । यदि थथे झीगु म्हसिका मदुगु खःसा थ्व जुइमखु ।
वस्तु, जीव, परिघटना आदि फुक्क त्वःताः झी मनूतय्गु ख“ ल्हायेगु खःसा झीके व्यक्तिगतया लिसेलिसें सामूहिक म्हसिका नं दयाच्वंगु दु । व्यक्तिगत म्हसिकाय् झीगु नां हे जुल, अनं पेशागत रुपं रुचिकथं सनाः छुं म्हसिका स्थापित जुयाच्वंगु दुसा व नं झीगु व्यक्तिगत म्हसिका खः । सामूहिक झीगु जातथर, धर्म, वर्ग, लिंग आदिकथं जुइफु । तर नेपाःया राष्ट्रया जनताया ल्याः कायेबलय् नेपाःमि धइगुया क्वसं हे नेवाः धइगु झीगु म्हसिका खनेदइ ।
नेवाः धइगु म्हसिकां हे झीत नेपाःया हे मेमेगु जातजाति व भाषाभाषीपाखें भिन्न ब्यागः हे संस्कृति, भाषा दुपिं जनता धकाः म्हसिका बी । अले हानं थ्व म्हसिका थुज्वःगु म्हसिका खः गुगु म्हसिकां राष्ट्रया नितिं आवश्यक तत्वत भाषा, कला, संस्कृति आदि कःघानाच्वंगु दु ।

अथेजूगुलिं  नेवाः धइगु छगू धिसिलाःगु बल्लाःगु म्हसिका खः । तर नेपालय् नेवाः जातिलिसें मेमेपिं जनजातियात सेवक दयेकाः छगू जाति विशेषं थःगु भाषा संस्कृति राज्यस्तरय् छ्यलाः थःपिनिगु राज न्ह्याकाच्वंगु दु । राज्य राजनीतिक दल, प्रशासन, नीति निर्माण आदि तगिमय् इमिगु हे वर्चश्व कायम जुयाच्वंगु दु ।
अथेजूगुलिं थुकिया विरुद्ध विद्रोह यासें नेपालय् सकलें जाति स्वायत्त प्रदेश, स्वायत्त क्षेत्र, विशेष संरक्षित क्षेत्रमार्फत् उतिग्यंक राज्यया शक्तिया उपभोग यायेगु, योगदान बीगु अवसर दयेमाल, अले उतिग्यंक विकास याना वने खने माल धइगु सः थन थ्वयाच्वंगु खः ।
प्रदेश छाय् माल ले धकाः धायेबलय् नेवाःतय्गु नितिं थुकथंया अधिकार व अवसरया नितिं माःगु खः । यदि नेवाः धइगु मदइगु खःसा थ्व सवाल हे दइमखु । यदि मिसा धइगु पहिचान मदइगु खःसा पैतृक सम्पत्तिइ समान हक धइगु सवाल नं दइमखु । मिसाया नामं हे उगु विभेद जुयाच्वंगु दु धाःसा मिसा धइगु पहिचानं हे थ्व सवाल स्वानाच्वंगु दइ । उकिं राज्यया फुक्क अंगय् प्रतिनिधित्व थःगु भूमिइ थःगु हे अधिकार आदि सवाल पिदनीबलय् जातिगत रुपं हे थ्व विभेद जुयाच्वंगु दु धाःसा आः अधिकारया संघर्ष नं थ्वहे नामं न्ह्यानाच्वंगु दु । थुगु संघर्षया मूल आधार हे पहिचान जूगुलिं आःया राजनीति पहिचानया राजनीति खः ।