- सितु सैंजू

पन्ति तसकं तःजिगु संस्कृतिं जाःगु देय् खः । स्वनिगलं करिब ३२ कि.मि पूर्व दक्षिणपाखे च्वंगु नेवाःतय्गु वस्ति थ्व देयात पवित्र पुण्यमति रोशी खुसिं छचाखेंर घेरे यानातःगु दु । छगू धापूकथं पार्वती थः हे पद्मावती खुसि जुयाः पुण्यभूमि याना ब्यूगु दु ।

झी नेपाःमि न्ह्याथाय् च्वंसां कमसेकम दछिया छकः देशय् च्वंपिं फुक्क द्यःतय्त पूजा याना भावभक्ति क्यनाः जात्रा यानाः भ्वय् नयेगु चलन दु । आपालं थाय् भैलद्यः भद्रकाली महाकाली गणेद्यः आदि ला व हि छाये जिउपिं द्यःपिनि पुजा यानाः जात्रा यायेगु चलन दु । तर पन्तिइ थुपिं ला हि नइपिं द्यःत नापं महाद्यःया नं जात्रा याइगु चलन दु । थन थ्वहे पन्ति देया जात्राया छुं खँ न्ह्यब्वये ।

जात्राया पृष्ठभूमि

द्वापर युगय् कृष्णया अवतार जुइधुंकाः महाद्यः छन्हु महाद्यः नं कृष्ण नाप लावन । नापलायेगु झ्वलय् महाद्यः नं कृष्ण चरित्र स्वयेत धाल, ‘हे कृष्ण छि नापं १६०० गोपीनीत दु उकि मध्ये जितः नं छम्ह निम्ह बियादिसँ ।’ महाद्यः थथे धाय् धुंकाः कृष्णं मुसुहुं न्हिलाः ‘जि मदुगु क्वथाय् च्वंम्ह जिम्ह कलाः यंकादिसँ’ धायेधुंकाः महाद्यः कृष्ण मदुगु क्वथा स्वः जुल । आश्चर्य न्ह्यागुं क्वथाय् कृष्ण दुगु खनाः लज्या चायाः महाद्यवं पार्वती थाय् वना दक्वं खँ कन ।

महाद्यःया खँ न्यनाः पार्वतीं महाद्यःया चरित्र स्वयेत महाद्यःयात ख्याच्वः बीत ६४ योगीनीया रुप कयाः कामातुर जुयाः दक्वसिनं छगू हे सलं महाद्यः नापं भोगया लालसा याना इनाप यात । थ्व खना महाद्यः ग्यानाः बिसिउँ वन । महाद्यः न्ह्याथाय् वंसां थःगु लिउ लिउ वयाच्वगु खनाः महाद्यः झन ग्यानाः पन्तिया त्रिवेणी छगू गुप्त थासय् सुलाच्वन । महाद्यः सुलाच्वंगु खनाः ६४ योगिनीपिंसं महाद्यः त्रिवेणी पिहां वयेवं ज्वने धकाः त्रिवेणी चाकःछिं घेरा बियाः पियाच्वन ।

थ्व खँ दक्वं विष्णु सियाः महाद्यःया न्हायपनय् हे महाद्यः छि छाय् थन सुलाच्वना छु छि उन्मुक्त रुप जुयाः पिहां वये मफुला ? धायेधुंकाः महाद्यः थ्व खँ सत्य तायाः भयानक उन्मुक्त भैरवया रुप कया पिहां वल । थथे अति भयानक भैरव रुप खनाः ग्यानाः ६४ योगिनी छम्ह हे भद्रकाली जुयाः अनं बिसिउँ वन । उन्मुक्त भैरव नं भद्रकालीयात लिउ वन । थथे थःत लिउ वःगु खनाः भद्रकाली रोशीया सिथंसिथं नगरय् दुहां वन । बिसिउँ वनेगु झ्वलय् भद्रकाली त्रिवेणीं कोलाछेँ त्वाः दुमागः त्वाः वलाछेँ वमाडि त्वाः जुजुं अधा त्वालय् थ्यनाः भ्वसुयाबिल थ्व थाय् छगू शिवलिंग नं दु अनं फनक लिउने स्वयाः लाय्कुया गणेद्यः न्ह्यःने हानं भ्वपुल । अनंलं यलाछेँ त्वाःया त्रिपुरासुन्दरीया देगः न्ह्यःने थ्यनेधुंकाः उन्मुक्त भैरवं ज्वनाः धंनुकाशनं संभोग यात । अले निम्हेसिया राजीखुसी स्वकः तक सहवास यात । सहवास लिपा भद्रकाली अति लय्तायाः धाल ‘हे प्रभु छिगु उन्मुक्त रुप स्वये धुन आः छिगु साक्षात् शिव रुप कया संभोग याये माल’ धायेधुंकाः महाद्यः प्यकःतक सहवास यानाः निम्हं सन्तुष्ट जुल ।

थ्व दक्वं घटना सब्बु चान्हय् जूगु खः । थ्व दक्वं घटनाया साक्षी न्ह्यःने च्वंम्ह ब्रम्हायणी जुयाच्वन । थुकिं लिपा भद्रकाली उन्मुक्त भैरवयात लँय् दथुइ वतक तःवन अले भैरवं नं भद्रकालीयात मतिना क्यनाः पुतुलं छपाः बियाः लितछ्वल । अले थः दक्षिणया लँपु थःगु लँय् वन ।

थ्व दिं जेष्ठ पुन्हिया दिं जुयाच्वन उकिं आःतकं नं प्रत्येक जेष्ठ पुन्हि कुन्हु थ्व देशय् महाद्यः भैलद्यः व भद्रकाली नापं गणेद्यः व ब्रम्हायणया प्रतिमा खःतय् तयाः जात्रा यायेगु चलन दु ।

1. महाद्यः न्ह्यःने भैलद्यः लिउने व भद्रकालीयात दथुइ तयाहःगु खः धाःसा मेगु कथं ६४ योगिनी महाद्यःयात व भैलद्यः ६४ योगिनी यानाः लिनाहःगु खः ।
2. बैसाख महिनाया ख्वपया भैरव व महाकालीया खः ल्वाकूबलय् महाकालीयात सन्तोष मजुयाः तंचायाः हानं पान्चाल नगरय् थ्व खः ल्वाकेगु ज्याझ्वः यायेमाःगु खः ।

जात्राया विधि

महाद्यः त्रिवेणी सुलाच्वंबलय् ६४ योगिनीत दक्वं छगू हे रुप जूबलय् भद्रकालीया रुप जक बिसिउँ वन अले मेगु दक्वं अन हे सिद्ध जुयाः आदिशक्ति ब्रम्हायणीया स्वरुप जुयाः प्रख्यात जुल । उबलेनिसें पान्चाल नगरय् आःया पन्ति देय् छुं नं जात्रा पर्व यायेमाःसा ब्रम्हायणीयात नि नगरय् दुत हयेमाः । उकिं जेष्ठ पुन्हिया जात्रा न्ह्यज्याके न्ह्यः जेष्ठ शुक्ल त्रियोदशी बहनी सरकारी पुजा नापं पुरोहीत आचाजु किसानी पुतुवार सुकुन्दा वा पुजाया सामान ज्वनाः नगरया पूर्वय् च्वंगु आदिशक्ति ब्रम्हायणीयात हयेत पद्मावती खुसि छिनाः देगलय् चच्छि पुजा यानाः जाग्राम च्वनी । थ्वयात कुल्कया नं धाइ । थ्व जात्राया प्यन्हु न्ह्यः अर्थात् जेष्ठ शुक्ल दशमीकुन्हु द्यःयात आसनं क्वय् तइ । थुकियात द्यः कुहां बिज्याःगु धाइ ।

थ्व कुल्कयाया जात्रायात ‘दुइँचा न्याकेगु’ नं धाइ । उकुन्हु तापाक च्वंपिं नेपाःमित विदेशीत नं वयाः थ्व जात्रा स्वः वइ । जात्राया विधिकथं द्यःतय्त पुजा यायेगु निम्ति आचाःजु द्यःपाःलाः भारी कुबिम्ह सुकुन्दा व वाकिजाकि ज्वनीम्ह दुँइ पद्मावती खुसि छिनाः देगलय् वनी उपिं थौंकन्हय्या ताँय् न्यासी वनेगुयात दुँइचा न्याकेगु धाइ । उपि थज्याःगु कथं न्यासी वनी कि झण्डै ५० मि ताहाकाःगु ताँ छीत नं ताउत बी । थज्याःगु कथं छाय् न्यासी वनी धाःसा यक्व दँ न्ह्यः थथे जात्रा कुन्हु खुसिबाः वयाः पुजा खलः खुसि छिनाः वने मफुत । थुपिं छु याये छु याये जुयाः च्वंबलय् बासुकी नाग व वया कला निम्हतिपु वयाः खुसि त्याला कयाः च्वनाबिल । अले पुजा खलः नागया म्हय् न्यासि वनाः खुसि छित । उकिं थ्व जात्राया न्ह्यः न्ह्याबलय् ग्वफ्य वइ थुकिं बासुकी नागया सुचं वःगु धाइ । उकिं पुजाखलःत ताँय् घुसघुसु याना न्यासी वंगुयात नागया म्हय् न्यासी वंगु प्रतिक कथं काइ । वकुन्हु हे बहनी थुखे भद्रकालीया द्यःछेँ नं देवीयात खःतय् तयेत तयार यानातइ । उखे दुइँचां खुसि पार यायेवं भद्रकालीयात नं खतय् तया सालाहइ । अले ब्रम्हायणी देगलय् यकाः पुजा याइ । थ्व पुजा याइबलय् देगलय् लुखा तिनातइ । थ्व लुखा तान्त्रिक पुजा सिमधयेक चायेकी मखु । थ्व तान्त्रिक पुजायात गोडु पुजा नं धाइ ।

कन्हय् जेष्ठ शुक्ल चतुदर्शी कुन्हु छेँखापितं भ्वय् नइ । थ्व दिं नखः नं खः । थ्व कुन्हु बहनी भद्रकालीया खालि खः रोशी खुसि सिथय् साला हइ ।

जेष्ठ पुन्हि कुन्हु मू जात्रा जुइ । थ्व दिं कुन्हु सुथं न्हापं ब्रम्हायणी देवीयात खतय् तइ । अले बाजागाजा नापं लाय्कुली न्ह्यःने तये हइ । अले इन्द्रेश्वर महाद्यःयात खुत्वाःगु खतय् तइ अथे हे भद्रकाली अले भैरव नापं यंकी । रोशिया सिथंसिथं थुमित नं लाय्कुली थ्यंकी । महाद्यः लिउ लिउ भद्रकाली यंकूगुया अर्थ भद्रकालीं महाद्यःयात लिना यंकूगु खःसा उन्मुक्त भैरवयात भद्रकालीया लिउ लिउ यंकीगुया अर्थ उन्मुक्त भैरवं भद्रकालीयात लिनायंकूगु धाइ । थ्व खःत लाय्कुली थ्यनेवं उन्मुक्त भैरवया खः सालाः भद्रकालीया खःनापं ल्वाके यंकी । अनिलं भद्रकाली द्यःया खः साली अले व नं उन्मुक्त भैरवनापं ल्वाके यंकी । थथे खः ल्वाकेधुंकाः खतय् च्वंपि भक्तजनतय्सं लयतायाः आकाशय् अबीर ह्वली । थ्व खः ल्वाकीगु तान्त्रिक विधि जूगुलिं थुकिया पर्दाफास जुइ धुंकाः अबीर ह्वलिगु नं धाइ ।

थथे हे इन्द्रेश्वर महाद्यःया खः व भद्रकालीया खः नं ल्वाकी । इन्द्रेश्वर महाद्यःया खः कुबिया जात्रा याइपिंंसं लयतायाः खः न्ह्यःने लिउने यानाः भद्रकाली देवीया खःनाप ल्वाकी । थ्व खः ल्वाकीगुया अर्थ दैवीक संभोग खः ।

लायकुलिइ खः ल्वाकेगु सिधयेकाः इन्द्रेश्वर महाद्यः ज्वनाः देगलय् यंकी अले भद्रकालीयात नं खतं क्वकयाः द्यः छेँय् तये यंकी । थथे उन्मुक्त भैरवयात नं खः सालाः द्यः छेँय् यंकी । थ्व दक्वं ज्याझ्वः धुंकाः ब्रम्हायणी देवीयात बहनी चिराग च्याकाः धिमे बाजं थानाः देय् चाःहीका द्यःछेँ तये यंकी ।

जात्रा न्ह्याःगु च्यान्हु दुकुन्हु द्यः सगं बीगु धकाः पन्तिमितय्स छेँखा पतिकं फुक्कं द्यःयात थाय् पुजा याःवनी । थ्व पुजायात बिचाः पुजा नं धाइ । जात्रा जुयाः गुन्हु दुकुन्हु फुक्कं द्यःतयत थःथगु आशनय् तइ थुकियात द्यः थहां बिज्याःगु धाइ । थुकथं जात्रा नं क्वचाइ ।

द्यः थहां बिज्याः निसें कुहां बिज्याइगु च्यान्हुया ज्याझ्वः जूसा थ्व जात्रा त्रियोदशीनिसे पुन्हि तक झः झः धायेक हनी । थुगुसी थ्व जात्रा जेष्ठ २२ गते त्रियोदशी निसें जेष्ठ २४ गते पुन्हितक झः झः धायेक हंगु खः ।

किपा : रेखा शाक्य

पन्ति जात्राया किपा ग्यालरी