–प्रा.डा. चुन्दा बज्राचार्य

यःमरी च्वामु, उकी दुने हाकु,

ब्यूम्ह ल्यासे, मब्यूम्ह बुरीकुतिचा

छिमिनं चिकु, जिमिनं चिकु

पियाच्वने थाकु, याकनं ब्यु ।।

च्वय् न्ह्यथनागु काव्यात्मक अभिव्यक्ति सुं विशेषं कविया आत्मां पिज्वःगु अभिव्यक्ति मजुसे यःमरी पुन्हीया मूखँयात कयाः लोकोक्ति कथं जुयाच्वंगु अभिव्यक्ति खः ।

गुकी यःमरीया बां (आकार), यःमरी दयेकीपिं मिसात यःमरी पुन्हीया याम (ऋतु)यात मचायेक न्ह्यथनातःगु दु ।

यःमरी पुन्ही धयागु दच्छियंकंया १२ गू पुन्हीमध्येय् मंसीर महिनाया पुन्ही मार्गशुक्ल पुन्ही अथवा थिंला शुक्ल पुन्हीयात धायेगु यानातःगु खः । थ्वकुन्हु थौंया दिं विशेष यानाः नेवाः जातिं थःगु हे पहःया मरी यःमरीया नामं पुन्हीया नामाकरण यःमरी पुन्ही जूगु खः ।

थिंला पुन्ही वा मार्ग पुन्ही धायेगु स्वयां यःमरी पुन्ही, धान्य पुन्ही, गैडु पुन् कथं नं नांजाः । थ्व पुन्हीया दुने बुइँ वा लयाः तःसिं दुपिनि तःसिंयात पुलाः ल्यंदूगु वा, तःसिं मदुपिनि बुइँच्वंगु वा लयाः पानाः थःथःगु वा कुथिइ भखारीइ स्वःथनेगु जुइधुंकीगु जूगुलिं थ्व दिंयात धानधान्य पुन्ही नं धाःगु खः ।

थुगु इलय् तःसिंतय् नं म्हय् पाखें वा लयाः बाली पुले हयेधुंकाः थःथःगु वा कुथिइ भखारीइ वा दुतिनाः वा जायेकाः तयेधुंकीगु जुइ । थुकथं म्हय् तसिं निगुलिं वर्गया जनतातय् थःथःगु बुँपाखें वा दुतिनाः वाया भखारी जायेधुंकीगु जूगुलिं धानधन्य पुन्ही धकाः धाःगु खः ।

नेवाःतय् छुं नं ज्या व्यवस्थित रुपं यायेगु परम्परा दु । उकिं हे मोहनी नखःबलय् नःलास्वां पिनाः न्हापां नःलास्वां लयाः अनं निसें वा लयेगु ज्याय् न्ह्यायेगु याइ । नःलास्वां लयेगु मयाःसे वा लयेमज्यू धयागु बुँज्या याइपिनि धापू दु । नःलास्वां लयेधुसेंनिसें यःमरी पुन्ही दुने वा लयाः वा दुतिने माः धयागु धारणा दु ।

यःमरी पुन्ही कुन्हु पहाडय् च्वंपिनि सा, द्वहः लहिना तःपिनि बुँज्या यायेत सा द्वहः नं आपालं (ग्वाहालि हलो जोते यायेगु, दुरु, सउ साः आदि) याःगुलिं वा लये धुंकाः अर्थात् सामाज्या धुंकाः सा व द्वहः च्वनीगु गोठय् सुचुपिचु यानाः सा, द्वहः च्वनीगु गोठ पूजा यायेगु चलन दु । उकिं अथे सा, द्वहःया गोठ पूजा याइपिन्सं यःमरी पुन्ही अर्थात् मंसीर शुक्ल पुन्हीयात गैडु पुन्ही धकाः नं धायेगु याः ।