nepal investment baink

किपूया न्हय्गां जात्रा (भिडिओ)

ललेन्द्र शाक्य

ऐतिहासिक नगर किपू, येँपाखे। ७ किलोमिटर दक्षिण व यलपाखें पश्चिमपाखे लाःगु छगू पुलांगु नगर खः । स्वनिगःया स्थानीय आदिवासी नेवाः समुदायपिन्सं जात्रा हनेगु झ्वलय् न्हय्गां जात्रा बखुमदः दुनेया किपूया इन्द्रायणी जात्रा दँय्दसं दशमीया दिनय् न्यायेकेगु परम्परा न्ह्यानाः वयाच्वंगु खः ।

न्हय्गां जात्राय् नं किपूया इन्द्रायणी जात्रा व सतुंगःया जात्रायात तःधंगु व महत्वं जाःगु कथं कयातःगु दु । थिंलाथ्व चौथीया दिनय् भेलु तयेगु यानाः सप्तमीया दिनय् नेकुं मेय् स्यायेगु व मन्दः मेय् स्याइगु परम्परा दयाः वयाच्वंगु खः ।

अथेहे, अष्टमीया दिनय् किपुली छ्वय्ला भू नखः जुइसा किपू नगरपालिका १६ वडा नगां व पांगाय् सप्तमीया दिनय् हे छ्वय्ला भू यायेगु चलन दु । किपुुली छ्वय्ला भू लिपा बहनी हे पीगनय् च्वःबःखुँ व दथु बःखुँ यानाः निम्ह बःखँ होमय् आहुति यायेमाःगु चलन दु । गुकीयात ‘ह्वंकिला’ धकाः धाइ ।

अथेहे, अष्टमीया चान्हय् हे बाघभैरव दुनेपाखें द्यःखः खुयाः यंकेगु चलन दुसा नवमीया दिनय् मूभू कथं नखः हनी । दशमीया दिनय् खतय् इन्द्रायणी द्यःयात तयाः जात्रा याइगु परम्परा दु ।

किंवदन्तीकथं किपुली छम्ह राक्षस च्वनाच्वंगु इलय् उम्ह राक्षसं आहारया नितिं किपूया छखा छखा छेँपाखें पाःपाः यानाः छम्ह छम्ह मनू न्हिथं राक्षसया भोजन कथं आहारा जू वने मालाच्वंगु खः । अथे पाःपाः राक्षसया आहारा जूवनेगु पाः वल छन्हु छगू चीधंगु परिवार दूगु छेँया । गनकि उगु छेँय् निम्ह बुराबुरी च्वनीगु खः । थथे राक्षयया आहारा जूवनेगु पाः वःगुलिं बुराम्हं थः बुरीयात धालकि स्व बुरी, आः जि यक्व म्वाइमखुत, जि बुरा नं जुइधुंकल, उकिं जि हे पाः च्वंवने धकाः । बुराया खँ न्यनाः बुरीम्ह धाल, यदि छि हे मदु धाःसा जि जक म्वानाः छु यायेगु रु थन जि याकःचा म्वायेगुया छुं अर्थ हे दइमखु । उकिं जि हे पाः च्वने धकाः ।

बुरा बुरी राक्षया आहारा जूवनेत पाः च्वंवनेगु खँय् सहलह जुयाच्वंगु इलय् इमिगु छेँय् छम्ह परदेशी बास च्वनेत वल । परदेशीं थुकथं बुराबुरीया कचकच न्यनाच्वंगु ताल । व खँ न्यनेधुंकाः बुराबुरीयात उम्ह ल्याय्म्हम्ह परदेशीं थः पाः च्वंवनेगु खँ कन । थ्व खँ जुजुयात बिन्ती यायेधुंकाः जुजुं नं ज्यू धकाः आज्ञा बिल । जुजुया आज्ञा लिपा बुराबुरीया पलेसा उम्ह परदेशी पाः च्वं वन । परदेशी पाः च्वंवंगु छुं ई लिपा राक्षस वल व राक्षसं परेदेशीयात नयेत्यंगु इलय् राक्षसयात धाल, ‘आसे, छं जितः अथें नयेदइ मखु, जितः नयेत न्हापां छं जिलिसे ल्वायेमाः, छं जितः बुकल धाःसा जक जितः नयेफइ छं ।’ थ्व खँ न्यनाः राक्षसं नं ज्यू धकाः निम्हं ल्वात । उम्ह ल्याय्म्हम्ह परदेशी राक्षयात स्यानाबिल । कन्हय्कुन्हु दशमीया दिं गांया मनूत पाः च्वंम्ह मनूया सीम्हया क्वँय् दिपय् उइगु नितिं वंबलय् गांया मनूतसें पां च्वंवःम्ह मनुखं राक्षसयात क्वःथलाःतःगु खन । उम्ह परदेशी सुं मजूसे छम्ह राजकुमार धकाः सकस्यां सिल । राजकुमारयात सिन्हः जात्रा यानाः किपू देय् चाःहिकल । वहे दिंनिसें किपुली इन्द्रायणी जात्रा यायेगु परम्परा न्ह्याःगु धकाः धायेगु याः ।

छुं नं पीठ–पीगंयात स्वयेगु खःसा गां वा शहरं पिने हे तयातःगु दइ । झीसं झीगु लिक्क च्वंगु थाय्यात हे स्वयेफू, गथेकि किपुली इन्द्रायणी पीठ, नगामय् बालकुमारी पीठ, पांगाय् बिष्णुदेवी पीठ आदि इत्यादि । थुगु पीठ धैगु शक्तिया स्वरुपया रुपं कायेगु यानातःगु दु । झीगु गां वा शहरय् छुं नं अशान्त मजुइमाः वा भूतप्रेतं दुःख मबीमाः धैगु ल्याखं नं थथे पीठयात गां वा शहरं पिनेपाखे तयातःगु धकाः धायेमाः ।

गथेकि द्यःपिनिगु मूर्ति न्ह्यःने जवंखवं सिंह तयातःगु दुइ अथेहे, जुजुपिन्थाय् नं वनेगु ध्वाखापिने जःखः द्वारपालपिं च्वना च्वनी । इमिसं जुजुपिन्त सुनानं हमला वा आक्रमण याये मफयेमाः धकाः सुरक्षा बिइगु ज्या यानाच्वनी । थ्वहे कथं पीठय् थापना यानातःम्ह इन्द्रायणी देवं नं गां  वा शहरया व शहर दुने च्वनीपिं जनताया रक्षा यानाच्वनी धैगु जनधारणा दु ।

उकिं नं शक्ति स्वरुप कथं नालाः किपुली इन्द्रायणी द्यःया जात्रा आःतकं न्यायेकाः वयाच्वंगु दु ।

थुगु न्हय्गां जात्राया दिं, किपूनापनापं दक्षिण पश्चिमभेगया ताप्ख्यः, बोसिगां, ल्ह्वंखा, नैकाप, सतुंगः, मच्छेगां यानाः न्हय्गु गांमय् छन्हु हे, छगू हे इलय् जात्रा जुइ । उकिं थुगु जात्राया दिंयात न्हय्गां जात्रा धकाः धयातःगु खः ।

परम्पराकथं, किपूया इन्द्रायणी द्यःयात दुमकायेकं व किपूया जात्रा क्वमचायेकं, उगु खुगू गांया द्यःपिन्त थःगु गामय् दुतयंकी मखु । इमिगु पीठ बःखुइ द्यःयात दिकाः तयातइ । जब किपूया क्वाःच्वय् च्वनाः किपूया इन्द्रायणी द्यः दुकाये धुन धैगु सन्देश कथं क्वाःच्वय् च्वनाः दक्षिणपाखे काहाँ बाजं स्वकाः पुया छ्वइ । थथे किपूपाखें काहाँ पुया हःगु तायेवं, किपुली इन्द्रायणी द्यः दुकाल धकाः उगु खुगू गांया द्यःपिं नं जात्रा यानाः थःथःगु गामय् दुतयंकीगु परम्परा आःतक नं दनी ।

थथे न्हय्गां जात्राया झ्वलय् थिंलाथ्व अष्टमीया दिं नगामय् ‘धाल्चा खाकेजु’ जात्रा जुइसा नवमीया दिं पांगाय् ‘बिष्णुदेवी’ जुइ । दशमीकुन्हु किपूनापं मेगु खुगू गामय् छन्हुं हे नापं जात्रा जुइ, थ्वहे दशमीया दिंयात न्हय्गां जात्रा धाइगु खः ।

गोरखाया जुजु पृथ्वीनारायण शाह नं १२ दँ बिकाः स्वक्वःतक युद्ध यानाः किपू देय् त्याकेधुंकाः पृथ्वीनारायणयात किपू देय् त्याकेत ग्वाहालि याःम्ह छम्ह बुरीम्ह मिसा किपूया बाहिरी गांयाम्ह खः धाइ । उकिं पृथ्वीनारायण शाह नं किपू देय् त्याकेधुंकाः थःत ग्वाहालि याःगु थाय्यात बाहिगां अर्थात् ‘बाहेक गां’ धकाः नां बियाः थुगु इन्द्रायणी जात्रा उगु त्वालय् मयंकेगु नियम दयेकूगु खः धकाः नं धायेगु याः । उकिं थुगु इन्द्रायणी जात्रा किपूया च्वय् च्वय् जक गथेकि, २ वडाया इन्द्रायणी पीठ द्यःध्वाखा जुयाः समल, लाय्कू, बाघभैरव, इछेँ, चिथु, तःननी, भर्यापुखू, तुँझ्वः, म्वानःत्वाः, गुतपौ जुयाः बाघभैरव थ्यंकाः थुगु जात्रा क्वचायेकेगु परम्परा न्ह्यानाच्वंगु दु ।

किपूया इन्द्रायणी जात्राया झ्वलय् यःमरी पुन्हीतक नं जात्राया नखः जुयाच्वनीगु व नखत्या यःमरी पुन्हीतक सःताः भ्वय् नकेगु चलन दूगुलिं किपुली यःमरी पुन्ही खास हे हनीमखु । पुन्हीतक नं इन्द्रायणी जात्राया नखः जुयाच्वनी । – नेवाः अन लाइन फाइलं

स्वयादिसँ थन क्लिक यानाः भिडिओ