- नर्मदेश्वर प्रधान

सिँकःमि, दकःमि धइगु नं शीप खः, कला खः । न्ह्याम्ह नं सिँकःमि जुइ फइमखु । दकःमि ज्याय् निपुण जुइमखु । स्कुलय् वनाः सयेकीगु विधा मखुसां सिँकःमि, दकःमि पेशाय् च्वंपिंके थःगु इलम विषय दक्षता दइ । दयेमाः । अन्यथा शिप, ज्ञां मदुपिंसं निर्माण ज्या यायेफइमखु । सइमखु । झीगु प्राचीन कलात्मक, सुन्दर भवनत स्वये । उबलय्यापिं सिँकःमि, दकःमित थःगु ज्याय् गुलि पक्का, गुलि सिद्धहस्त प्रमाणित जुइ ।

तर हथायपथायलय् सःपिं स्यूपिं धकाः पियामच्वनीपिं नं दु । ज्या चले यायेत लँय् लूपिं सिँकःमि, दकःमिपाखें ज्या कयाः ज्या तरे याइपिं नं दु । हान्ताहुन्तुं यानाः ज्या क्वचायेकी । गाक्क फाइदा काये । ज्या बांलाः, बांमलाःया कपाः स्याकाच्वनी मखु । ठेकेदारतसें भरियायात नं सिँकःमि, दकःमि कथं छ्यली । शीप दु, मदु छुं च्यूताः तयाच्वनी मखु । न्ह्याथे यानाः नं ज्या सिदयेके । ज्याया गुणलिसे मतलब तइमखु । ज्या गुलित बांलाः उकिया मतलब काइमखु । ज्या सिधयेके । चाचां ज्या याके । याकनं ध्यबा स्वहायेके । देशय् थौंकन्हय्या आषादी विकासं थ्व खँ छर्लङ्ग याइ । खः थें मखु थेें निन्हु विकासया झलक खनेदइ । प्यन्हु लिपा ला विकास, निर्माण फुक्क असारया वां चुइकाः यंकी । हानं व हे बेथिति । व हे गंजागोल । विकास निन्हु प्यन्हु मनूतयत झंगः लायेगु ज्या जुइ । करोडौं फुकाः सार्क सम्मेलनयात दयेकूगु सिटी हलय् दच्छि मदुबलय् वा ज्वये धुंकी । वा ज्वयाः पुखू जुगु दृश्य टिभीइ खनेदइ । उकिं थौंकन्हय् नेपालय् विकासया खास उद्देश्य क्ष्ँणिक विकासया भ्रम थनाः विनाशया लँय् लिहां वयेगु जुइ । निन्हु अलकत्रा तःगु लँत बेहाल जूगु खनीबलय् थ्व तीक्त सत्य तथ्य न्हायकनय् थें छर्लङ्ग जुइ ।

ज्या सःम्ह स्वयां ज्या तरे यायेत जक छ्यलीम्ह कःमियात भुखायकःमि धायेगु चलन दु । ज्या बांलाक मयाइपिं, रङ्गढङ्ग मदयेक ज्या याइपिं कःमितयत भुखायकःमि धाइ । भुखाय् ब्वयाः प्यखेरं विनाश जुयाच्वंगु इलय् सः स्यूपिं कःमितसें जक गाइमखु । कःमितय् कमी जुइ । उज्वःबलय् सः मसः मधासे न्ह्याम्हस्यां नं कःमि वा ज्या यानाहइ । च्वनी । थुज्वःपिंत भुखाय् कःमि धाइ । शीप, खूबी मदयेकं ज्या यायेत स्वइपिं अयोग्य कःमिपिंत भुखाय् कःमि धकाः नागःतुगः याइगु चलन दु । गामय् गामय् अस्पतालय् पालें बिरामी जाँचे याइ धाः थें भुखाय् कःमितसें नं निर्माण ज्या खँय् ल्हाः तयाच्वनी । थ्वया लिच्वः फुक्क भताभुङ्ग जुइ ।

थौंकन्हय् देशया संविधान निर्माण दू्रत गतिं जुयाच्वन । तःभुखाय् ब्वःगु ई लाकाः थौंकन्हय् नेतात संविधान निर्माणय् विशेष तत्पर खेनदइ । थौंकन्हय्
मौसम नं आषाद । संविधान निर्माणया प्रमुख नेतात थांैकहय् आषादी विकास लिसेलिसे संविधान निर्माणया विकासय् तल्लीन, तत्पर । आषादया विकासया ठेकेदारत दू्रत गतिं, फास्ट ट्र्याकं चांचां विकास यायेत क्रियाशील जुइ थें प्रमुख दलया नेतात नं संविधान निर्माणय् आषादी विकासया अवधारणां उत्प्रेरित जूगु खनेदइ ।

भुखाचं बीत्यंगु संविधान जुइगुलिं संविधान तःभुखाय् प्रति अनुग्रहित जुइमाली । वइगु संविधानयात भुखाय् संविधान धायेमाली । तःभुखाय्या पर्वय् निर्माण जुइत्यंगु संविधानयात ‘भुखाय् संविधान’ धायेगु पाय्छि जुइ ।

छथ्वः मनूत न्हिच्छि थःथःगु लँ ज्वनी । स्वतन्त्र कथं यःयः थाय् चाःहुली । सनिलय् इपिं भट्टिइ नापलाइ । एकताबद्ध जुइ । एक जुइ । देशय् प्रमुख दलतय् नेतात दथुइ थौं भट्टिइ एकता खनेदइ । न्हिच्छि इपिं गन, इमिसं छु छु यात । फुक्क ल्वःमंकाः प्यंगू दलया नेतात भट्टिइ एक जुइ । छधी जुइ । शक्तिया भट्टिइ इपिं दथुइ आत्मीयता खनेदइ । भागबण्डाया सम्झौतां ज्या याइ । प्यंगू पार्टीया प्रमुख नेतात गजिगुलु महाद्यःया प्यपाः ख्वाःपाः थें जुइ । म्ह छम्ह । ख्वाःपाः प्यपाः जुयाः गुजिगुलु एकता खनेदइ । छप्पं जुइगु संविधानया आषादी विकासया लागि सक्रिय जुइ । फास्ट ट्र्याक नाली । चाचां ज्या याइ । संविधानया मस्यौदा दयेकी । जनता न्ह्यःने ब्वइ ।

संविधानया मस्यौदा जनताया न्ह्यःने हइ । तइ । गृहमन्त्री वामदेव गौतमं धाइ, ‘संविधान निर्माण जुइधुंकल, जनताय् अपनत्व भाव थनेत मस्यौदा जक जनसमक्ष हःगु खः ।’ धाइ मस्यौदाय् सुझावया लागि जनताय् वइ । हल्ला जुइ । पार्टीतय् सदस्यतसें हे जनताया नामं सुझावत ब्वइ । जनताया सुझाव वल । खूब प्रचार याइ । जनताया सुझावया कदर जुइ । प्यंगू दलया नेतातसें आश्वासन बी । जनताप्रेमीया नाटक याइ ।

संविधानविद तसें संविधानया मस्यौदा स्वइ । थ्व संविधान हे मखु । कुंखिनी । थ्व प्यंगू दल दथुइ जूगु मिलापत्रया दस्तावेज खः । छम्ह नांजाःम्ह नेतां स्वीकार याइ । संविधान सम्झौताया दस्तावेज जक खः । थ्व संविधान यथार्थय् प्यंगू दलतय् सम्झौता पत्र खः । थौंकन्हय् निम्ह प्यम्हेस्यां पुसा ल्वाकःबाकः यानाः नं मचा दयेके ज्यूगु प्रविधि वःगु खँ न्यनेदु । ठीक हथे हे । बहुपितां बुइकूम्ह मचा थें थौंया संविधान मस्यौदा जूगु दु । आः वइगु संविधान उकिं छखें स्वःसा कांग्रेसी, मेखेरं स्वःसा एमाले खनेदइ । अले हानं मेगु कुनं स्वःसा एमाओवादी खनेदइ । थ्व जनताया संविधान, थुकियात गुकथं धायेफइ ? थ्व संविधानया नागरिकताय् अबुया नां नेपाःया जनता जुइमाःगु खः । तर प्यंगू दलया प्यम्ह नेतातय् नां च्वयेमाली ।

संविधानवादया दृष्टिं थ्व संविधान निर्माण जुइत्यंगु मदु । संविधानया भाय् थुकी छ्यलातःगु मदु । सटिक, संक्षिप्त संविधानया मर्मयात न्ह्यब्वइगु भाय् मछ्यसे रकमी, अदालती कारिन्दा भाषां ‘गोलमटोल’ अनेकार्थ वइगु भाषां संविधान जायाच्वंगु दु । जानाजानी हे संविधानयात अस्पष्ट यायेगु कुतः जुयाच्वंगु दु । यथार्थय् संविधान निर्माणय् बहुमत, अल्पमतया खँ जुइमखु । शक्तितय् जक बोलबाला दइमखु । अशक्ततय् नं अन थाय् उतिकं सुरक्षित जुइ । अल्पमतय् नं म्वायेगु समान अधिकार दइ । गुगुं नं संविधानया कोर अर्थात् मूल मर्म धइगु मौलिक अधिकार, नागरिक अधिकार, मानव अधिकार जुइ । थ्व अधिकारयाया न्ह्यःने बहुमत, अल्पमतया भेद दइमखु । दये मज्यू । अमीर, गरिब धइगु विषमता दयेमज्यू । देशया सम्पूर्ण संवैधानिक अंग, संस्थात थुकिया हे रक्षा पालन, विकासया निंतिं जुइ । विश्व संविधानवादं धाइ । प्रत्येक नागरिक समान रुपं म्वायेगु प्रत्याभूति संविधानं बीमाः ।

देशय् हरेक नागरिकयात हरेक सार्वजनिक ख्यलय् समान अवसर दयेमाः । थःथःगु विकास यायेगु अधिकार दयेमाः । देशय् उत्पीडित, शोषित जनतां संविधानय् थ्व हे मौलिक अधिकारयात स्वइच्वंगु दु । थुकियात अनर्थ याये दइमखु । थौं जनताया आवाज जुइ ।

संविधान निर्माणया थःगु हे कला, शीप दइ । आधारभूत मूल्य मान्यता दइ । संवैधानिक कला, शीप, आधारभूत मूल्य मान्यतायात च्यूताः मतसे दयेकूगु संविधान भुखाय् संविधान जुइ । निर्मातात भुखाय् संविधानकःमि जुइ । हान्तांहुन्तुं झ्याप्प झुप्प विधिं दयेकूगु संविधानयात कयाः संविधानविदतसें आषाढे विकास थें चीर स्थायी मजुइगु आशंका व्यक्त याइ । निन्हुया पाहाँ थें जक तायेकी ।

–०–