मीना बज्राचार्य
— “छिगु क्वालिफिकेशन तसकं बांला । अमेरीकाया नांदंगु युनिभर्सिटीं हे डिग्री कया दीगु जुयाच्वन ।”
थथे धका छम्ह इन्टरभ्यु कयाच्वंम्ह मनूखँ तारीफ याःबले वीर बहादुर धुक्क जुल । जागिरला दइगु पक्का जुल धका मति तल । इन्टरभ्यु क्वचायेका लिहाँ वःम्ह वयागु नुगः लसतां जाः । वयागु न्ह्यःने गांमय् च्वना च्वंपिं थःमां अबुया दुःख चाहिल । इमिसं थः द्यांलाना आखः ब्वंकूगु लुमंकल । त्यासा कया जूसां विदेशय् उच्च शिक्षा हासिल याकेत छ्वगु लुमंकल । थःपिं अनपढ जूसां वीर बहादुरयात शिक्षा दिक्षा बिइकेया नितिं छेँ बुँ तक्कं दाउले तल । थज्यागु खँय् तनाच्वंम्ह वं आ सकतां त्यासा पुला सुखं सास ल्हाये दइगु जुल धका मति तल । तर वं मतितःगु खँ पूमवन । इन्टरभ्यु बांलासां जागिर धाःसा मेमेसित हे बिल । व लाखे मन्त्रीया सिफारीश दुम्ह हँ । मेथाय् छथाय् वयाके लाखौं दाँ घुस  फ्वन । न वयाके घुस नकेत दाँ दु न त मन्त्रीया सिफारीश । न त राजनीति पार्टीया हे सिफारीश  दु ।

थज्यागु थी थी झमेलां याना व हिमिचाल । अमेरीकाय् हे वयात ज्याः चूलागु नं खः । वं थःगु मेहनतया हि चःति थःगु हे देशय् हायेकेगु बिचा यानाः थःगु मातृभूमिइ लिहाँ वल । तर थनया नातावाद व कृपावादया चलखेलं व निराश जुल । बरु अमेरीकाय् हे ज्याः यानाःच्वंगु जुसा थौं थः पासापिंथें डलरया मनू जुइधुंकल जुइ धका पश्चाताप यात । हाकन अन हे वनेगु कुतः मयागु नं मखु । लिच्वः ताःमलात । थ्वहे झ्वलय् छगु कम्पनीया छम्ह मजदुर नेतां वयात साथ बिल । थःगु युनियनय् दुजः जुइगु खःसा जागिर चूलाका बिइगु शर्त तल । जागिर मांमां हारेचाये धुंकूम्ह वीर बहादुरं उखेंथुखें गनं मस्वसे जागिर नयाः छ्वत ।
जागिरला बल्ल बल्ल लुया वल । तर शहरय् च्वना जागिर नयागु धेबा थःयात जक हे जेनतेन गाकाः च्वम्हं वीर बहादुरं थः परिवारयात धेबा छ्वये मफू । अबाय्ति हे मजदुर हक हितया नितिं धका आन्दोलन यात । सकल मजदुर तय्सं आन्दोलनया न्ह्यलुवाः याना वीर बहादुरयात न्ह्यःने तल । मजदुर आन्दोलन चर्के जुजुं वन । आखिर वीर बहादुरयात जेलय् न्यादँया नितिं चलान यात । न्यादँया जेल सँजाय भोगेयाना लिहाँ वम्ह वीर बहादुरया साहारा सुं मन्त । वयागु जागिर नं मन्त । तर अन च्वंपिं मजदुरत धाःसा अन हे कम्पनीइ ज्याः यानाच्वंगु दनी । विवश जुयाः थःगु हे गाँमय् लिहाँ वन ।

न्यादँ लिपा थःगु छेँय् लिहाँ वम्हं वीर बहादुरया छेँ बुँ जक मखु मां अबु नं मदेय धुंकूगु जुयाच्वन । थः काय्या आशं म्वानाच्वंपिं मां अबुयात मनूतय्सं वीर बहादुर जुलुसय् वंम्ह गोलिं कयाः सीत धका खबर थ्यंकल खनी । थुकेंयाना निम्हं परलोक जुल । अले जङ्गे काजी साहेबं इमिगु छेँय् बुँ कब्जा यात । अन गांमय् काजी साहेबया अत्याचार व अन्याय वीर बहादुरयात जक मखु गरीब जनता व किसानतय्त नं यक्व जुयाच्वन । तर इमिगु विरुद्धय् सः तये फूपिं सुंमदु । थ्वः अन्याय अत्याचार वं सहयाये मफूत । उकिं जङ्गे काजी साहेबया विरुद्धय् ल्वायेगु धका गांमय् च्वंपिंलिसे सहलह ब्याकल । न्हापां वयागु खँ सुनानं पत्या मया । तर बुलुं बुलुं वं अनच्वंपिं मनूतय्त निडर यानाः यंकल । ल्वायेगु कला स्यना यंकल । लिपा गांमय् सकसियां वयात हे साथ बिल । उकिंयाना गरीब जनता किसानतय्त सुनानं अन्याय अत्याचार याये मफूत । जमीन्दार व काजी साहेब धाःपिं धमाधम गाँमं बिस्युं वने माल ।
थौंकन्हेय् गांया सकल मनूतय्सं वयात छम्ह अभिभावक हे तायेकल । वयागु खँ सकसिन मानेजू । वयात सकसिन द्यः हे भाःपिल । वयागु चर्चा अन गाँमय् जक मखु नापनापं च्वंगु गाँमय् नं जुल । इमिसं नं वीर बहादुरयात थःपिनिगु समस्या कन । दक्व जाना समस्या ज्यंकल । वीर बहादुर धात्थें वीर पुरुष जुइधुंकल । अन्याय व अत्याचारया विरुद्धय् ल्वायेत इमिगु फौज सदां तयार दु । थथेहे यायां इमिगु शक्तिया चर्चा आ गांमय् जक मखु शहरय् तक्कं थ्यन । शहरय् नं वं थःयात न्हापा अन्याय याःपिन्त बदला कायेगु बिचाः यात । वीर बहादुरया इशाराय् मनूत सीत व स्यायेत सदाँ तयार दु । उकिं वं शहरय् नं थःगु शक्ति प्रदर्शन याये माःगु आवश्यकता महसुस यात । वं सामन्ती तयेगु दाँ लुटेयाना गरीब दुथुइ इना बिल । अले थःगु फौजयात पालन पोषण व तालिमया व्यवस्था यात । वीर बहादुर व वया फौजयात थःपिनिगु शक्तिप्रति घमण्ड नं दया वल । उकिं इमिसं दक्वसित थःगु ईशाराय् ज्याःयाकेगु स्वल । थःपिनि स्वार्थपूर्ति यायेया नितिं इमिसं न्ह्याःगु यायेत नं लिफः मस्वल । जर्बजस्ती गांमय् च्वंपिन्त थःगु फौजय् भर्ति यात । मानेमजुपिन्त यातना बिइगु, गाँमं पितिना छ्वयेगु जक मखु हत्या यायेत नं लिफः मस्वल । उकिं मनूतय्सं ग्यानाः हे वयात साथ बियाच्वन । तर गुलिं गां त्वता गुलिं देश हे त्वता विदेशय् पलायन जुजुं वन ।
वीर बहादुरया फौज वयाः शहरय् हमला यात । आन्दोलन चर्के जुजुं वन । स्कूल, कलेज, अफिस, पसः न्ह्याःबलें बन्द जुइगु जुल । शहर छगु युद्ध भूमि थें जुल । गृहयुद्धं याना जनता जक मखु साँस्कृतिक धरोहर, पौराणिक सम्पदा व प्राकृतिक व सांकृतिक सम्पत्ति दक्व नष्ट जुल । वीर बहादुरया शक्ति झन झन अप्वया वःलिसे थन च्वंपिं मनूत नं विदेशय् पलायन जुजुं वनाच्वन । आ अन लडाकु, गरीब, अपाङ्ग, बुराबुरी व ल्वगीत सिवाय् मेपिं मदया वल । आखिर छन्हु शहरय् नं वीर बहादुरया हे फौजं कब्जा यात । आ देशया नेता वीर बहादुर जुल । थः नेता जुइ धुंका व देश भ्रमणय् वनेगु बिचाःयात । दकले न्हापा व थःगु हे गाँमय् वन । वं बिचा यात दक्व गांया मनूत वया वयात जय जयकार यानाः लसकुस याइ । तर वं बिचाः याःगु अखः छम्ह हे मवः ।
गां मखु वला छगु मसानघाट थें । स्वस्वःथाय् सी नवः सुनसान । झिंजामिजां दं । थज्यागु दृष्य खना वीर बहादुरं थः कार्यकर्तातय्त न्यन—“थ्वः गांया मनूत दक्व गन वन ? जि वल धका सुनानं छाय् स्वागत याःमवगु हाँ ? जि वयाच्वंगु दु धका इमित खबर छिमिसं मबिया कि छु ?” कार्यकर्तातय्सं छुं जवाफ मब्युसे छ््योँ क्वछुका च्वनाच्वन । उबले हे तापाक्कं छथ्वः मनूत हालाः वःगु सः ताये दत । व दङ्ग जुल । तर इमिसं छु धकाः हालाः वःगु खः व धाःसा तिफ्याये मफूत । इपिं झन झन न्ह्यने थ्यंक वल ।
— वीर बहादुर मुर्दाबाद ! वीर बहादुर मुर्दाबाद !! नेता धाक्व खिचाया कय्ता ! वीर बहादुर मुर्दाबाद !!!
थज्यागु नारा न्यनाः वीर बहादुर वाताहाँ जुयाच्वन । हालावःपिं मनूत दक्व हे बुराबुरीपिं, ल्वगीपिं, अपाङ्गत व नये मखंख्वाःवपिं क्वयँ्कालीत जक हे । इमिगु म्हे क्वयेँ व सालुगु छ्यंगु सिवाय् खनेमदु । लंया नामं भ्वाथः छकुचां थःगु लज्जा जक त्वपुयाः तःगु दु । स्वयेबले नं अलग्ग हे दुनियाँ वःपिं एलेनत थें । उबले हे सँ जिंरिङ्ग च्वम्ह उईंथें जाम्ह बुरीं मिखा ह््याउँक ततःग्वयेक कनाः वीर बहादुरया न्ह्यने वयाः पतिंचा धस्वाका धाल —“पापी राक्षस ! छ हाकन थन सुयात स्याये धका वयागु ? थन च्वपिं सकसित स्याना ला हि नल आ छु जिमिगु क्वयँ् चूचूप्याये धका वयागुला ? का स्या जिमित नं । जिमि थःथिति भावी सन्तती हे मदेय्का जिमित जक छाय् म्वाका तयागु ? स्याना छ्व जिमित नं” धका ख्वल । 
हाकन मेम्ह धुसी लुम्ह लंगडा वया तुतां बःबःस्वाना हाल—“थ्वः नरभक्षी कायर कातरं झीत छु स्याये फइ ? झीला थौंस्वयां झिंनिदँ न्ह्यःहे सीइधुंकल । झीपिंला केवल म्वानाच्वंगु लास जक खः । जीउँदो लास ।”
हाकन मेम्ह बुरा मुसु ततं दम स्वाँ स्वाँ वयेका —“हे नामर्द नक्चरा नेता ! छ सुयागु नेता जुल धका थन फुईं याःवयागु ? थ्वः मसानय् लास बाहेक सुं मदु । मुर्दातय्त छं छु राज याइ ? हा.....हा....हा.....।
हाकन सकसियां छसःलं सह्राः बिल —“छला लासतय् नेता खः । थन देशय् आ लास जक दु लास । तर छं मृत्युया भीख मागेयासां मृत्यु छंन्त लुइमखु । छ पापीयात गनं बास दइमखु । हा...हा...हा..........।

थथे धका दक्वं न्हिल । थ्वः न्हिला सः थुलि भयानक ग्यानापुलकि नेताया चःति हे भुसुभुसु वल । अन व पलख हे च्वने मफूत । ग्याना व हाकन शहरपाखे हे लिहाँ वया छ्वत । लँय् वं वेँय् उईं, बुराबुरीत, अपाङ्गत, ल्वगीत सिवाय् मेपिं सुं नापमला । देशया दक्व कलाकृति, मठमन्दिर, पुर्खां धस्वाका थकुगु सम्पत्ति दक्व ध्वस्त जुया जिर्ण अवस्थाय् थ्यनाच्वन ।
थज्यागु भयावह दृष्य खना वीर बहादुरया झसंग जुल । वं पश्चाताप यात । थःगु स्वार्थया शक्ति प्रदर्शन यायेगु झ्वलय् वं थःगु कर्तब्य ल्वमंकुगु लुमंसे वल । आवंनिसें अज्यागु पाप यायेमखु । बरु देशयागु विकास याये, जनताया कल्याण जुइगु ज्याःयाये अले जिगु पापया प्रायश्चित जुइ धका बिचाः यात । सकल थः कार्यकर्तातय्त सःतल । देश विकासया बारे सहलह यात । तर यक्व हे लिबाय धुंकल । अनला वम बारुद दयेके सःपिं व बन्दुक चले याये सःपिं सिवाय् देश दयेके सःपिं सुं मवः । अन लडाकुत हत्यारा व खुँ डाकात सिवाय् शिक्षित व बुद्धिजीवीत मदु । गरीब नाङ्गात सिवाय् व्यापारी व उद्योगीत मदु । न्ह्याथाय् स्वसां केवल रोग, समस्या, अभाव, भोकमरी, अन्धकार व ल्वापु जक । थःवं थःहे ल्वाना च्वन । थज्यागु दुर्दशा झन झन अप्वया वल । अन्न सयेकेगु बुँ युद्ध भूमिई परिणत जुयाबिल । शिक्षा कायेगु स्कूल क्याम्पस लडाकुतय्गु तालिम कायेगु थाय् जुयाबिल । कानून व न्याय बिइगु अदालत खुँ डाका व भ्रष्टाचारतय्गु अड्डा जुइधुंकल । संसद भवन जनता स्याना घुस नयेगु व विदेशतय्गु ईशाराय् प्याखं ल्हुइगु दबु जुइधुंकल । देश छगुलिं अन्धकार बाहेक जः गनं खनेमदु । छसाः नयेत नं जनतायात थाकुया वल । नयेगु मदया भोकमरी व कुपोषणं जनता कवं जुयाच्वन सा नेतात ख्याग्वारा थें ल्ह्नाच्वन ।
देशया थज्यागु दुर्दशा खना जःलाखःला देशं दाउ स्वयाच्वन । थःगु देशया बारे थौं कतः देशं निर्णय याइगु जुयावल । अय्नं दक्व चुपचाप जुया सहयाना च्वनेत बाध्य जुल । थःगु धइगु छुं मदया वन । न्ह्यागु खँय् नं विदेशी हस्तक्षेप जुयावल । देशया गां शहर, जनता, धर्म , सस्कृति तक्कं कतयागु जुल । हाःनाः मदुपिं थें म्वाना च्वनेत जनता जक मखु नेतात तक्कं बाध्य जुयाच्वने माल । अबले तिनी वीर बहादुरं वाःचायेकल कि थम्हेसिनं वाःमचायेक हे देश कतःयात मी धूंकाःगु खँ । खः देश मिया म्वाना च्वंपिं मनूत, नं थःगु देशया जनता जुया म्वाय् फत । न त कत देशया जुया म्वाय् फत । बस् पशु समान जीवन हनाच्वन । केवल पशु सरह देश स्याना म्वाना च्वन ।

(नेवाः अमेरिकन दबु सिकागो नेवाः ने.सं. ११३२)